Top 50, epiloog

Zonder muziek zou het leven een vergissing zijn.

Friedrich Wilhelm Nietzsche

Inleiding

De afgelopen tijd heb ik me regelmatig bezig gehouden met de top 50 lijst, die ik de afgelopen 3 dagen heb gepubliceerd. De directe aanleiding daarvoor was mijn 50e verjaardag. De afsluiting daarvan volgt nu. Dit wordt nog gevolgd door de 50 concerten die ik het meest memorabel/goed/fantastisch vond en dan is het afgesloten. Ik heb het echt heel erg leuk gevonden om te doen. De reacties waren ook leuk, dus dank aan de lezers voor de aandacht; dat maakt het allemaal nog leuker.

Selectie

Was het moeilijk? Ja en nee. De eerste schifting is redelijk snel gedaan. Hiermee wordt toch al snel zo’n 90% van mijn collectie uitgesloten. Daarna uit de 200 albums een selectie maken om terug te brengen naar 100, 90, 80 gaat ook nog wel, maar daarna wordt het wel moeilijk. Waarom The Lamb Lies Down On Broadway wel en The Velvet Undergound & Nico niet? Dan wordt dat een optelsom van (misschien) sentiment en aantal malen ik een album heb geluisterd. Er zijn dus behoorlijk wat albums afgevallen in het selectieproces. Al die albums zijn het vermelden waard, maar ik zal me beperken tot maximaal 50 (the magic number). Dat lijstje is onder aan in deze notitie te vinden.

Lijstjes

Het maken van dit soort overzichtjes en lijstjes is een mannending heb ik begrepen (lees High fidelity of zie de film). Er bestaan zelfs handleidingen voor, al dan niet serieus bedoeld. Het wordt met name aan muzieknerds toegeschreven, want het is “dé manier om de wereld te laten zien wat voor verfijnd cultureel palet jij hebt! Jij wil shinen met jouw eclectische muzieksmaak en jouw passie voor nieuwe muziek zodat de wereld jouw mening boven die van alle anderen stelt” .

Daarbij komt, volgens psychologen die hier onderzoek naar hebben gedaan, dat “mensen denken dat bepaalde muziek is gelinkt aan bepaalde waarden en persoonlijkheden”. De muzieknerd kenmerkt zich door muziek te selecteren die zo obscuur mogelijk is (lees de Speld Man met superieure muzieksmaak verziekt huisfeestje), want dat geeft aanzicht. Dus hierbij noem ik een aantal artiesten waar ik albums van heb, maar verder (bijna) niemand kent of alleen bekend is in een niche(markt), zoals 24-Carat Black, A1 People, Bronx Style Bob, Chuck Brown & The Soul Searchers, Country Gazette, Greazy Meal, The Original 7ven, Plant Life, Prince Charles & The City Beat Band en Stress. Grote artiesten kunnen wel, maar dan wel die albums voordat ze echt bekend werden; Springsteen’s Greetings From Asbury Park, N.J. in plaats van Born To Run en Miles Davis’ The Complete Birth Of The Cool in plaats van Kind Of Blue. En eigenlijk moeten ‘moeilijke’ albums als Bitches Brew ook worden opgenomen en van elke stijl iets, dus het liefst ook opera, klassiek (Satie doet het altijd goed), jazz, etc. Ook de eigen muzieksmaak afstemmen met smaakpolitie-sites als Pitchfork is een prima optie natuurlijk. Af en toe koop ik ook wel iets, waarvan de ‘kenners’ zeggen dat het fantastisch is en ik vervolgens niets van begrijp of niets bij voel, zoals My Bloody Valentine’s Loveless (naar mijn bescheiden mening te bedachte vormeloze herrie).

Ik heb dat, bij het samenstellen van de lijstjes, allemaal niet gedaan, overigens onbewust, maar toch. Ik zal niet ontkennen dat snobisme me bij tijd en wijle niet vreemd is, maar bij het samenstellen is dat op geen enkele wijze een factor geweest.

Wetenschap

Ondanks het gevoel van originaliteit die de muziekliefhebber heeft, is het volgens wetenschappers allemaal niet zo uniek als men denkt. “Tussen je 15e tot je 25e legt je smaak zich vast. Muziek die je in deze tijd mooi vindt zul je de rest van je leven ook mooi blijven vinden”. Verschillende onderzoeken wijzen uit dat je stopt met het zoeken naar nieuwe muziek rond je 33ste.

Verder kunnen op basis van muzieksmaak zelfs karaktereigenschappen worden (h)erkend:
“Vriendelijke en sociale mensen hebben over het algemeen vaker een voorkeur voor hiphop en soulmuziek”. Liefhebbers van rustige muziekstijlen zoals jazz, R&B en singer/songwriter houden bij het maken van afwegingen veel rekening met gevoelens en gedachten van anderen in hun omgeving. Mensen die meer houden van intense muziek zoals hardrock, punk en heavy metal denken meer vanuit vaste patronen en algemene regels.

Ook blijkt dat muzieksmaak aan te leren is. Als je veel met bepaalde muziek in aanraking komt, zul je het gaan waarderen. Net als met voedsel, is regelmatig aanbieden het devies. Misschien wordt een bepaald muziekgenre nooit een favoriet, maar er kan wel waardering voor worden opgebracht.

Onderzoek

Ik ga, op basis van de top 50 en de hieronder opgenomen afvallers eens onderzoeken of dit waar is. De theorie gaat er van uit dat muzieksmaak wordt bepaald door een aantal elementen, zoals leeftijd, klasse, emotie en identiteit. Langs die assen ga ik na waar ik dan op uitkom met mijn lijstjes en met name de uniciteit daarvan.

Leeftijd

De stelling dat tussen het 15e en 25e levensjaar de blauwdruk wordt gelegd voor de muzieksmaak heb ik onderzocht.

Album releasedata per decennium

Zoals duidelijk blijkt komen de meeste albums uit mijn top 50 uit de jaren 80, mijn ‘vormende’ jaren, dus de leeftijdstelling lijkt te kloppen. Alhoewel ik vind dat er de laatste tijd weer leuke albums uitkomen en ‘nieuwe’ artiesten zich melden (Kamasi Washington, Anderson .Paak, Frank Ocean, Kendrick Lamar) is de oogst voor het lopende decennium nog mager. Ik kan onvoldoende bepalen hoe klassiek ik de nieuwe oogst echt vind.

Albums per leeftijd (5 jaars interval)

Het zwaartepunt blijkt echter te liggen rond mijn 10e t/m 15e levensjaar, dus voor de duidelijk geïdentificeerde periode 15-25. Opvallend, maar begrijpelijk. Ik was als kind al erg bezig met muziek. De platenkast van mijn vader had een onweerstaanbare aantrekkingskracht. Alle hoezen keer op keer bekijken, lezen, ruiken. Nog steeds koop ik fysieke media als ik iets echt goed vind. Alle albums die ik benoem in de top 50, afvallers en zelfs in dit stukje, heb ik fysiek in huis. Als ik het niet heb, vind ik het niet de moeite waard. Ben overigens benieuwd hoe lang ik dat nog ga volhouden, want de laatste Kanye komt, volgens Kanye althans, niet meer op een fysiek medium uit…

Klasse

Onderzoek toont aan dat hoe hoger de genoten opleiding is, des te groter de voorkeur voor blues, jazz, popmuziek, rock, wereldmuziek en reggae. Lager opgeleiden houden meer van country, easy listening, disco, heavy metal en rap.

Albums per genre

Ik reken mezelf tot de hoger opgeleiden; de cijfers ondersteunen dat ook, zowel voor de top 50 als de afvallers.

Emotie

Emotie tijdens het luisteren naar muziek roept herinneringen op en andersom. Dat is erg herkenbaar, maar is dat van invloed geweest op mijn lijsten? Ik heb een flink aantal herinneringen die duidelijk gelinkt zijn aan muziek. De meest in het oog springende zijn (want komen spontaan bij me op):

• Tijdens het lezen van het boek over Christiane F. luisterde ik altijd naar Fischer-Z’s Red Skies Over Paradise (komt niet voor in de lijstjes);
• John Denver’s Rhymes And Reasons was hét nummer tijdens de begrafenis van mijn moeder. Ik word enorm emotioneel als ik het hoor (komt niet voor in de lijstjes);
• Genesis’ The Carpet Crawl is voor mij een directe link naar mijn vroege jeugd. Ik heb het beeld voor me van mijn vader die bij zijn pick-up staat, de zon die naar binnen valt; het is winter. Dit is een zeer sterke, warme, herinnering (komt voor in de lijstjes);
• Prince’s Power Fantastic was het nummer van Zuhal en mij toen we nog niet bij elkaar waren, maar wel hoorden (komt niet voor op de lijstjes);
• Urban Heroes heb ik ook een duidelijke herinnering bij. De eerste anti kernwapen demonstratie (21 november 1981) werd gehouden in Amsterdam. Ik ging er niet heen en kocht Urban Heroes’ Live die dag. Wat een plaat vond ik dat (niet op mijn lijstjes);
• In 1981 werkte ik de hele zomer op het land (bollen rapen) en aan het begin van de zomer was het Pinkpop concert van U2 op de radio uitgezonden. Ik had het opgenomen met de bandrecorder (!) van mijn vader, want ik was erg benieuwd. Ik vond het fantastisch! Ik stond op de werkdagen (6 dagen per week) om half 5 op, zodat ik elke dag het hele concert kon luisteren voordat ik, op de fiets, richting Spierdijk ging. Wat een toewijding! (niet op mijn lijstjes);
• De eerste vakantie met Zuhal in Turkije: The Waterboys’ The Live Adventures Of The Waterboys. Elke ochtend zat ik een tijdje in de ruime tuin met koptelefoon op met mijn walkman (ja, cassettes). Ik weet nog precies waar ik zat en kan de zon soms nog voelen (niet op mijn lijstjes).

Als ik de lijstjes doorneem, krijg ik toch echt de indruk dat het om de muziek zelf gaat, die op zich emotie teweeg brengt (ik voel er wat bij), maar die is niet doorslaggevend.

Identiteit

Identiteit heeft te maken met groepsgevoel, zowel positief als negatief (groepsdruk). Als 15-jarige zat ik helemaal in Crass en de anarcho-punk overtuiging. Teksten pluisde ik helemaal uit en een aantal slogans waren mijn leidmotief (There is no authority but yourself en Who’s your leader?). Ik was dus echt heel onafhankelijk, dacht ik. Maar ik was natuurlijk niet alleen. Een hele vriendenploeg eromheen deed en vond hetzelfde. Eerlijk is eerlijk: als ik met anderen was omgegaan, was één en ander anders gelopen. Aan de andere kant: je kiest je vrienden bewust, toch? 50/50.

29 oktober 1983 organiseerde het Komitee Kernwapens Nee de grootste demonstratie in Nederland ooit (550.000 man) in Den Haag. Eén van de dingen die mij goed bijstaat van die dag was de wave van John Lennon’s Imagine en Give Peace A Chance, wat een paar keer door de stad klonk. Dat was echt indrukwekkend en gaf een gevoel van saamhorigheid die echt ontroerde. Ondanks dat komt John Lennon niet voor (alhoewel hij natuurlijk wel een rolletje had in The Beatles).

Wat overigens ook valt onder identiteit is de verbondenheid die iemand voelt met een artiest. Dit kan worden beïnvloed door bijvoorbeeld het overlijden van de betreffende artiest. Anno nu zijn er voorbeelden genoeg (Lemmy, Bowie, Vanity). Overigens, zou het andersom dan ook gelden? Ik hou van de muziek van Kaye West, maar aan de geestelijke gezondheid van Kanye kan getwijfeld worden. Zijn manier van doen heeft echter geen negatieve invloed op mijn beleving van zijn muziek. Ik heb niet het idee dat de verbondenheid met een artiest een factor is geweest.

Overige cijfers

Nog een aantal cijfers. Muzieklijstjes is een mannending? En hoe zit het dan met de verdeling man/vrouw in mijn lijstjes?

Man/vrouw verdeling

De voorkeur ligt toch echt wel bij de mannenmuziek. Ondanks mijn voorkeur voor een aantal vrouwenstemmen (Kate Bush, Maria McKee en Amy Winehouse), is de overduidelijke meerderheid mannelijk. De hoogste vrouwelijke notering is nummer 16 en zelfs dat in combinatie met mannen (Fleetwood Mac’s Rumours).

Dan de laatste die ik onderzocht heb. Op dit moment kan er worden gestemd voor de zwarte lijst. Deze lijst bestaat uit de meest populaire zwarte muziek. Onder deze muziek worden soul, jazz, funk, R&B, reggae, hiphop en dergelijke gerekend, maar de huidskleur van de artiesten is geen criterium. Op basis daarvan kom ik in mijn lijstjes op onderstaande verdeling:

Muziekkleur

Grofweg komt het er op neer dat 1/3 van mijn voorkeur uitgaat naar zwarte muziek. Naar gelang wordt toegespitst op de top van de top wordt het percentage zwarte muziek groter. Dat komt ook overeen met de draaiuren van mijn muziek. De meerderheid is al tijden zwart.

Conclusie

Op basis van de bovenstaande invulling kom ik op de volgende voldoet-aan-percentages per element:

• Leeftijd: 75%
• Klasse: 100%
• Emotie: 0%
• Identiteit: 17%

Gemiddeld komt dat neer op 48%. Ik voldoe dus voor 48% aan de verwachtingen van onderzoekers en wetenschappelijke onderzoeksresultaten. Ik draai dit graag om: ik ben 52% uniek in mijn keuzes en voorkeuren. Altijd al geweten; mooi dat dat nu ook eens bewezen is.

De Afvallers

Zoals al eerder toegezegd, hierbij de afvallers:

• 2 Many DJ’s – As Heard On Radio Soulwax Pt.2
• AC/DC – Let There Be Rock
• Bauhaus – Press The Eject And Give Me The Tape
• Beck – Midnite Vultures
• Mary J. Blige – Mary
• Jeff Buckley – Grace
• Kate Bush – Aerial
• Cheap Trick – At Budokan: The Complete Concert
• Imani Coppola – Chupacabra
• The Cult – Love
• Devo – Freedom Of Choice
• Doe Maar – Skunk
• The Doors – L.A. Woman
• Eels – Royal Albert Hall
• Elbow – The Seldom Seen Kid
• Eric B & Rakim – Paid In Full
• The Family Stand – Moon In Scorpio
• Peter Gabriel – Plays Live
• The Gun Club – The Las Vegas Story
• Guns N’ Roses – Appetite For Destruction
• Lauryn Hill – The Miseducation Of Lauryn Hill
• Michael Jackson – Off The Wall
• Killing Joke – Revelations
• Kiss – Alive!
• Fela Kuti – The Best Of Fela Kuti – The Black President
• Madonna – Ray Of Light
• Massive Attack – Mezzanine
• Maxwell – Maxwell’s Urban Hang Suite
• Nirvana – In Utero
• O.S.T. – Music From Twin Peaks
• Frank Ocean – channel ORANGE
• Pavement – Brighten The Corners
• Iggy Pop – Lust For Life
• Elvis Presley – Memories: The ’68 Comeback Special
• The Prodigy – Music For The Jilted Generation
• Queens Of The Stone Age – Songs For The Deaf
• R.E.M. – Green
• Radiohead – Kid A
• The Rolling Stones – Beggars Banquet
• Simon And Garfunkel – The Concert In Central Park
• Frank Sinatra – Watertown
• Spoon – They Want My Soul
• Steel Pulse – Handsworth Revolution
• Stereo MC’s – Connected
• Sugar – Copper Blue
• Donna Summer – Bad Girls
• U2 – Pop
• The Velvet Underground – The Velvet Underground & Nico
• Kanye West – Late Registration
• Zapp – Zapp II

Foutje

Er zit een foutje in mijn top 50, in die zin dat er een album wordt genoemd dat niet aan de voorwaarden voldoet. Wie het weet mag het zeggen.