Look up here, I’m in heaven / I’ve got scars that can’t be seen
I’ve got drama, can’t be stolen / Everybody knows me now
Oh I’ll be free / Just like that bluebird
(© 2016 David Bowie – Lazarus)
Inleiding
Vandaag had de 70e verjaardag van David Bowie moeten worden, maar op 10 januari 2016 overleed David Bowie, 2 dagen na zijn 69e verjaardag (dezelfde dag als de releasedatum van zijn laatste album Blackstar). Destijds schreef ik nog geen verhalen en had ik (dus) ook dit blog nog niet. David Bowie is nog geen onderwerp van een artikel geweest en dat is onverdiend. David Bowie verdient dat zeer zeker. Vanwege de komende 1-jarige herdenking van zijn sterfdatum én het feit dat zowel Low als “Heroes“ dit jaar hun 40 jarige jubileum kennen, hierbij David Bowie en wat hij heeft betekend voor mij.
David Bowie Is
Begin januari 2016 had ik Blackstar besteld via davidbowie.com. Ik had op 25 december 2015, samen met mijn zoon Rachid, de prachtige tentoonstelling David Bowie Is bezocht in Groningen en was er even aan herinnerd hoe belangrijk én bijzonder David Bowie was. Het net uitgekomen nummer Lazarus deed een extra beroep op dat besef: een wereldnummer met, naar later bleek, een tekst die toch veel hints bevatte naar wat op 10 januari 2016 algemene kennis werd. Als gevolg van de tentoonstelling en het nieuwe nummer, was ik op zoek gegaan naar oude Bowie beelden en ik kwam nogal wat tegen op Youtube. Als ik terugkijk naar mijn tijdlijn op Facebook, zie ik dat veel berichten destijds Bowie als onderwerp hadden, waaronder (inmiddels verwijderde) prachtige beelden van de laatste avond van de Isolar II tour in Tokio op 12-12-1978.
Sound And Vision
Don’t you wonder sometimes / About sound and vision
Blue, blue, electric blue / That’s the colour of my room
Where i will live / Blue, blue
Pale blinds drawn all day / Nothing to do, nothing to say
I will sit right down, waiting for the gift of sound and vision
And i will sing, waiting for the gift of sound and vision
Drifting into my solitude, over my head
Don’t you wonder sometimes / About sound and vision
(© 1977 David Bowie – Sound And Vision)
Zoals al eerder vermeld in mijn album top 50, nummers 10 tot en met 1, kwam mijn eerste echte introductie met Bowie in 1977 toen ik keek naar Toppop en daar Sound And Vision voorbij zag komen. Dit was heel bijzonder! Het nummer had een clip met fascinerende samengeraapte beelden (naar later bleek van de film The Man Who Fell To Earth). Ik herinner me heel precies beelden van Bowie voor een spiegel. En dan de muziek! De start met de 3 snaredrum slagen, het lange intro, de funky gitaar, de bas, die synthesizers, het ongelooflijke drumgeluid. Ik was zwaar onder de indruk.
Harmonizer
Het nummer is direct herkenbaar aan het drumgeluid en komt van het fantastische album Low; het eerste (commercieel verkrijgbare) album waarop een digital pitch shifter, in dit geval Harmonizer genaamd, wordt gebruikt.
Een pitch shifter verandert de hoogte van het geluid en combineert die met het originele geluid, resulterend in een vol én vervreemdend geluid. De beslissing van Tony Visconti (vaste producer tot en met 1981 en wederom vanaf 2002) om de pitch shifter op de snaredrum in te zetten is een geniale.
Daarover:
About that time, Bowie asked whether I’d mind making an album with Brian Eno in France, and we commenced to make Low. I unveiled my secret weapon, patching the snare mics directly into the Harmonizer and recording the effect on track 24. When drummer Dennis Davis heard the sound, he begged to have it routed into his headphones. We soon discovered that the rate of the Harmonizer’s drop off was controlled by an envelope at its input. So now that Dennis could hear the effect as he played, he was able to control the sound by how hard he hit his snare. This is why hardly anyone has duplicated that snare sound—we didn’t do it in the mix, we did it live!
(Tony Visconti, vaste producer, 2007)
Nog elke keer als ik Sound And Vision en dat geluid hoor krijg ik kippenvel. Dat nummer en het album Low zijn zeer invloedrijk en een grote bron van inspiratie gebleken. Eigenlijk zou dit hele artikel alleen al over Sound And Vision en Low moeten gaan; het is allemaal zo bijzonder en prachtig.
Bowie pre Sound And Vision
Zoals reeds gezegd (op dit blog) moet ik Bowie eerder voorbij hebben zie komen (bij Toppop), maar dat heeft onvoldoende indruk gemaakt. Ik kan me niet herinneren wat ik destijds vond van Life On Mars?, Rebel Rebel of Fame. Juist omdat ik me dat niet kan herinneren zal het verwaarloosbaar zijn geweest: Queen was destijds belangrijker én beter, vermoed ik.
Inmiddels is mijn mening daarover iets gewijzigd (op zijn zachtst gezegd). Het is niet mijn favoriete Bowie periode, maar een aantal prachtige nummers heeft hij wel gemaakt en (eerlijk is eerlijk) The Rise And Fall Of Ziggy Stardust & The Spiders From Mars is een fantastisch album. Desondanks is de ‘vroegere’ Bowie voor mij meer een singles-artiest…
Aanloop tot Low
In de herfst van 1976 was David Bowie uitgeput. Van het touren, het uiteenvallen van zijn huwelijk en de breuk met zijn manager. Zijn financiën waren een puinhoop en hij probeerde van zijn cocaïne verslaving af te komen. Hij was nog steeds extreem dun; niet meer zo erg als de 45 (!) kilo die hij, volgens zeggen, woog ten tijde van Young Americans, maar nog steeds te dun. Daarboven op had hij al bijna een half jaar geen nieuw nummer meer geschreven. Over die tijd zei Bowie (in 1980 in NME): “That whole period stretching through to ’76 was probably the worst year or year and a half of my life”.
Low
Het begon allemaal met Iggy Pop. Bowie wilde hem helpen weer muziek te maken, wat resulteerde in The Idiot, een zeer goed album. Het beviel Bowie prima in Château d’Hérouville, Frankrijk, waar de opnamen voor The Idiot plaatsvonden. Hij ging verder voor zichzelf. Brian Eno zou als gast meedoen. Na een maand verhuisde Bowie naar Berlijn, samen met Iggy Pop, om tot rust te komen en zijn leven weer op te bouwen. Het leidde in eerste instantie allemaal tot Low: het beste Bowie album.
De origineel geplande titel van het album was New Music Night And Day. Sommige nummers op Low waren bedoeld voor de soundtrack van de film The Man Who Fell To Earth (waarin Bowie de hoofdrol vertolkte). De eerste kant (A) van Low bevatte korte(re) avant-pop nummers; de tweede helft bestond uit langere, grotendeels instrumentale composities. De teksten op Low gaan over moeilijke onderwerpen:
There’s oodles of pain in the Low album. That was my first attempt to kick cocaine, so that was an awful lot of pain. And I moved to Berlin to do it. I moved out of the coke centre (*) of the world [i.e. Los Angeles, where Station to Station was recorded] into the smack centre of the world. Thankfully, I didn’t have a feeling for smack, so it wasn’t a threat.
(David Bowie, Details magazine, 1991)
(*) Los Angeles, opnameplek van Station To Station
Tony Visconti beweerde dat de titel gedeeltelijk refereerde aan de ‘low’ moods van Bowie tijdens het schrijven en opnemen van het album.
Naast Sound And Vision bevat Low nog veel meer prachtigs: Speed Of Life, Breaking Glass, Always Crashing In the Same Car, Be My Wife, A New Career In Town en Warszawa, waarmee bijna alle nummers al genoemd zijn. Het is dan ook een zeldzaam goed album en staat niet voor niets op nummer 7 in mijn album top 50 aller tijden.
“Heroes”
De muze was overigens weer helemaal terug: nog hetzelfde jaar kwam “Heroes” uit. Het titelnummer is, zo mogelijk, nog indrukwekkender dan Sound And Vision. Met name het (gitaar) geluid is prachtig: het resultaat van, alweer, een ingeving van Tony Visconti. Robert Fripp had drie verschillende gitaarpartijen ingespeeld voor het nummer, maar geen van de drie voldeed.
Op verzoek van Visconti verliet iedereen de ruimte en hij ging aan de slag. Het resulteerde in het gebruiken van alle drie partijen, gelijktijdig, door het hele nummer heen. Het eindresultaat is betoverend.
Net als met Sound And Vision is dit direct herkenbaar en zit je meteen ‘in’ het nummer. Ik kan niet naar “Heroes” luisteren zonder kippenvel te krijgen. Met name de lange (album) versie is fantastisch. Na het instrumentale deel van het nummer op tape te hebben vastgelegd was het tijd voor de vocalen. Hiervoor was nog maar één spoor op de tape beschikbaar. Dit moest dus in 1 keer goed gaan. Visconti zette Bowie in een grote hal (van de Hansa studio in Berlijn, West-Duitsland) met daarin 3 microfoons na elkaar opgesteld, een paar meter van elkaar af. Bij meer geluid van Bowie zouden microfoon 2 en 3 ook gaan opnemen. De opname ging direct goed. Het resultaat was, ook hier weer, prachtig. De galm op Bowie’s stem aan het einde van het nummer is volledig natuurlijk, doordat Bowie harder zong en (mede daardoor) alle 3 de microfoons het geluid registreerden. Eén van de meest indrukwekkende opnamen aller tijden.
Ook de videoclip behorend tot “Heroes” is iconisch. Een typerend beeld van David Bowie in zijn Berlijn dagen:
Net als het album Low bevatte kant A van het album “Heroes” meer avant-pop nummers en de tweede helft bestond wederom uit langere, instrumentale stukken. Het album “Heroes” werd in Duitsland uitgebracht met een speciale versie van het titelnummer. Het nummer werd gedeeltelijk in het Duits gezongen en kreeg de titel “Heroes”/”Helden” mee. Naast het titelnummer kende ook dit album een hoog aantal topnummers: Beauty And The Beast, Joe The Lion, Sons Of The Silent Age, V-2 Schneider en Sense Of Doubt.
In 1981 werd de film Christiane F. – Wir Kinder Vom Bahnhof Zoo uitgebracht, een film gabaseerd op de schokkende autobiografie van een meisje dat al op veertienjarige leeftijd verslaafd was aan heroïne en tippelde op de Kinderstrich (kinderzone) bij het Berlijnse station. De muziek van Bowie speelde (net als in het boek) een grote rol. In het boek verhaalt Christiane F. over haar bezoek aan een concert van David Bowie, waarna ze haar eerste heroïne ervaring had. Speciaal voor de film werden live opnamen gemaakt in New York in 1980. Bowie’s muziek verzorgde de soundtrack voor de film.
Berlijn trilogie
Low en “Heroes” behoren samen met Lodger tot de zogenaamde Berlijn-trilogie van Bowie, zo genoemd vanwege de plaats waar het grootste deel van de opnamen/mixen plaatsvonden: Berlijn. Destijds nog een verdeelde stad. De Hansa studios waar werd opgenomen keken rechtstreeks uit op de Berlijnse muur, de kunstmatige scheiding tussen het ‘vrije’ Westen en het ‘geketende’ communistische Oost-Europa.
Persoonlijk zou ik de Eno triologie een betere betiteling vinden, maar een kniesoor die daar op let (Lodger is niet opgenomen in Berlijn, maar met de musici, die deel uitmaakten van de Isolar II tour die Bowie deed in 1978, in verschillende studio’s).
Los daarvan: de Berlijn trilogie, aangevuld met het direct daarop volgende Scary Monsters, behoort tot het beste dat Bowie heeft gedaan: een ongelooflijk muzikaal bereik. Bowie durfde buiten gebaande paden te treden en heeft daarmee prachtige muziek gemaakt, die inmiddels klassiek is. Ook de (electronische) experimenten op de beide B-kanten van Low en “Heroes” hebben prachtige muziek opgeleverd, waaronder Warszawa (waar, volgens mij, Angelo Badalamenti voor Music From Twin Peaks goed naar heeft geluisterd), Sense Of Doubt en V2-Schneider. Dat laatste nummer is een ode aan Kraftwerk’s Florian Schneider, als ‘antwoord’ op Kraftwerk’s Trans Europe Express waarin Bowie en Iggy Pop met naam worden genoemd. Kraftwerk was een enorme invloed destijds:
Their very important influence on me was their singular determination to stand apart from stereotypical American chord sequences, and their wholehearted embrace of a European sensibility displayed through their music.
(David Bowie over Kraftwerk, 1977)
Het uiteindelijke resultaat van deze periode waren Bowie’s Low, “Heroes” en Lodger en Iggy Pop’s The Idiot en Lust For Life. Een indrukwekkende rij prachtige albums.
Bowie na artistieke hoogtepunt
Na Scary Monsters besloot Bowie het over een andere boeg te gooien. Hij wilde wel eens weten wat het betekende om een hit album te hebben. Hij tekende een miljoenencontract bij EMI, huurde Chic’s Nile Rodgers in en het resultaat was Let’s Dance, de grootste hit uit zijn carrière. Muzikaal minder interessant (ook al heeft het album met het titelnummer en Modern Love toch wel een paar toppers), maar zijn bereik was groter dan ooit. De daarop volgende albums werden steeds minder (en soms zelfs slecht). Met Tin Machine probeerde Bowie wat anders te doen dan wat hij normaliter deed, waarvoor ik destijds bewondering had, ook al vond ik het muzikaal niet interessant (binnenkort toch maar weer eens proberen, misschien was destijds de tijd nog niet rijp).
1.Outside
Destijds niet tot slecht begrepen was 1.Outside. Ook door mij niet, overigens. Hello Spaceboy vond ik overigens erg leuk, vanwege de combinatie rock en dance (waar U2 later met Pop hetzelfde prachtige resultaat zou halen). Het album ging destijds echter grotendeels aan mij voorbij. Inmiddels vind ik 1.Outside een van de hoogtepunten uit zijn (latere) carrière. De hernieuwde samenwerking met Brian Eno pakt zeer goed uit. Het concept is wat onduidelijk en de segues (tussenstukjes) tussen de nummers (een typisch jaren 90 fenomeen, wat helaas nog veel wordt gebruikt op hip-hop albums) maken het album wat rommelig, maar de nummers zijn prachtig. Ook het album hierna (Earthling) bevatte met Litte Wonder en I’m Afraid Of Americans twee fantastische nummers.
The Next Day
Tot en met The Next Day uit 2013 werd het stiller en stiller rondom Bowie. Na gezondheidsproblemen en de geboorte van zijn dochter trok hij zich terug, tot, geheel onverwacht, op 8 januari 2013, zijn 66e verjaardag, het nummer Where Are We Now? werd uitgebracht. Een zeer melancholisch, prachtig nummer, waarin veel (tekstuele) verwijzingen richting Berlijn zijn opgenomen. Het album volgde 2 maanden later en werd (in de pers) nogal gehypet, maar viel, na een paar luisterbeurten, toch wat tegen. Opvallend aan het album was de hoes: als bron was de hoes van “Heroes” gebruikt, waarover een groot wit vlak was geplaatst en de tekst “Heroes” was doorgestreept. Een (in)directe verwijzing naar de Berlijn-trilogie en het feit dat die tijd over was en niet meer zou terugkomen? Of toch gewoon een marketing trucje, door een iconische hoes in te zetten voor een nieuw album?
Hierna werd het weer net zo stil als daarvoor.
Blackstar
In oktober 2015 verscheen opeens het nummer Blackstar, een (zeer) donker nummer, waarin veel vreemde ritmes en melodieën voorkwamen. Donker en intrigerend. David Bowie ging een richting in, die hij nog niet eerder was ingeslagen. De kameleon leek het gewoon nog een keer te doen! Weer anders, weer nieuw en bovenal vernieuwend. Een indrukwekkende prestatie.
Ondertussen kwam de tentoonstelling David Bowie Is naar Nederland, Groningen. Daarvoor kaarten besteld en onder de indruk van ’s mans kunnen en zijn invloed op de (populaire) cultuur.
Daarna verscheen het nummer Lazarus met de opvallende clip van Bowie in bed en de openingszin, die boven in dit artikel genoemd wordt. Een prachtig nummer, die ook weer ontroert.
En toen was het opeens allemaal voorbij: 10 januari 2016 overleed David Bowie aan de gevolgen van kanker. Een schok ging door de muziekwereld heen. Vele eerbetonen tijdens concerten volgden. Zelfs Prince eerde David Bowie met een versie van “Heroes”.
Live
Ten tijde van Let’s Dance was ik bevriend met twee grote Bowie fans, die naar de Serious Moonlight optredens in de Rotterdamse Kuip gingen. Ze waren maanden op van de zenuwen en konden niet wachten! Ik ging niet, zoals ik alle volgende keren ook niet ging.
Ik heb David Bowie nooit live gezien. Op de een of andere manier vind ik dat niet zo heel erg. Jammer, dat wel.
Dat komt toch doordat ik de echte, in mijn ogen, belangrijke periode niet heb kunnen zien, omdat ik daar destijds te jong voor was. De wereldtournee van 1978 (met de naam Isolar II) was op 7, 8 en 9 juni 1978 in de Rotterdamse Ahoy. De band, de setlist, het podium-uiterlijk: dat moeten prachtige concerten zijn geweest…
Top 10 albums
Mijn top 10 Bowie albums bestaat uit:
- Low
- “Heroes”
- Scary Monsters
- 1.Outside
- Lodger
- Blackstar
- The Rise And Fall Of Ziggy Stardust & The Spiders From Mars
- Young Americans
- Station To Station
- Heathen
Top 10 nummers
Mijn top 10 Bowie nummers bestaat uit:
- “Heroes”
- Sound And Vision
- Ashes To Ashes
- Space Oddity (1979 version)
- Life On Mars?
- Breaking Glass
- Fashion
- Five Years
- Always Crashing In The Same Car
- It’s No Game (Part 1)
Afsluitend
Wat vind jij van David Bowie. Eens met de favoriete (Berlijn) periode? Of toch de glam van daarvoor, of de pop van daarna?
Laat het weten en laat een reactie achter!
2 reacties
Mooi stuk, Erwin en ik ben het wel met je eens. Man, wat heeft hij een mooie dingen gemaakt.
Auteur
Heel erg veel mooie dingen!