Het einde van The Waterboys’ ‘big music’ trilogie: This Is The Sea

The Waterboys 1985 (vlnr Karl Wallinger, Anthony Thistlethwaite, Chris Whitten, Mike Scott, Steve Wickham, Marco Sin)

Inleiding

In 1985 brachten The Waterboys This Is The Sea uit. Het moest de belofte inlossen, die met A Pagan Place was gemaakt. Lukte dat?

Na A Pagan Place

The Waterboys – A Pagan Place

Na de uitgave van meesterwerk A Pagan Place werd uitgebreid getoerd met het album. De band ging mee in het voorprogramma van The Pretenders en U2 en debuteerde op het prestigieuze Glastonbury Festival.

Begin 1985 startte de band met opnamen voor het volgende album, dat de grote toekomst voor de band zou moeten waarmaken. Hun ‘big music’ was populair aan het worden. A Pagan Place verkocht prima, hun live shows werden goed bezocht en gewaardeerd.

De eerste nummers voor het nieuwe album werden al in het voorjaar van 1984 geschreven. Het nummer Trumpets was het eerste dat werd geschreven voor This Is The Sea. Mike Scott schreef de nummers tussen optredens door en in zijn huis. Hij schreef rond de 35 à 40 nummers, waarvan er 9 op het uiteindelijke album terecht kwamen.

In New York in December, during The Waterboys’ first American tour, I bought 2 huge hard-bound books filled with thick blank white pages in which to assemble my new songs. These “black books” were soon filled with lyrics, poems, dreams, artwork ideas, instructions-to-myself, sonic blueprints, manifestos-of-the-spirit and all manner of content pertaining to the record about to be made.

Mike Scott, sleevenotes in 2004 heruitgave

The Waterboys – This Is The Sea

This Is The Sea

Op 16 september 1985 werd het derde album van The Waterboys uitgebracht. Het derde (en laatste) album in de zogenaamde ‘big music’ trilogie.

Het album opent met Don’t Bang The Drum, een nummer dat initieel was geschreven door Karl Wallinger, die inmiddels een vast lid van de groep was geworden. Scott arrangeerde het nummer vervolgens. Het nummer is direct bepalend voor het geluid van het album. De rock is bombastisch en klinkt hard, minder subtiel dan op A Pagan Place.

Het album geeft vervolgens zijn eerste prijsnummer vrij, het fenomenale The Whole Of The Moon, een nummer waar The Waterboys tot op de dag van vandaag bekend om zijn. Het nummer begon als een soort klad op de achterkant van een envelop, nadat Scott’s vriendin had gevraagd of het moeilijk was om een nummer te schrijven. Het was het enige nummer dat nog niet klaar was toen de band de studio inging voor het album. Jarenlang is het gerucht geweest dat Prince, een artiest die Scott bewonderde, het onderwerp van het nummer was, maar Scott beweerde dat het gaat over “a composite of many people”, waar Prince geen onderdeel van uitmaakt.

I saw the crescent
You saw the whole of the moon!

© Mike Scott 1985

N.B.:
In 2014 speelde Prince een cover van The Whole Of The Moon in een uiterst funky versie, waar hij zichzelf begeleidde op bas.

Hierna Spirit, een kort nummer over de kracht van de geest. Ik hou van het nummer, dat muzikaal minimalistisch is, waarvan de tekst heeft me altijd bevallen.

Man gets tired / Spirit don’t
Man surrenders / Spirit won’t
Man crawls / Spirit flies
Spirit lives when man dies

Man seems / Spirit is
Man dreams / Spirit lives
Man is tethered / Spirit free
What Spirit is man can be!

© Mike Scott 1985

The Pan Within kent een heerlijke groove en is historisch gezien van groot belang voor (de toekomst van) The Waterboys. Het is het allereerste Waterboys nummer waarop viool speler (“fiddle”) Steve Wickham te horen is.

Over Medicine Bow, een wat kleurloos rock nummer, schrijft Scottt in de sleevenotes van de 2004 heruitgave dat de naam van het nummer een verzinsel was en pas veel later hoorde van een plaats in de staat Wyoming in de VS met de naam Medicine Bow.

Tijd voor prijsnummer twee, Old England. Een bittere aanklacht tegen Engeland ten tijde van Margaret Thatcher. Het refrein “Old England is dying” is een quote van schrijver James Joyce. De regels “You’re asking what makes me sigh now / What it is makes me shudder so” komen uit het gedicht “Mad as the Mist and Snow” van W.B. Yeats. In 2011 zouden The Waterboys het indrukwekkende album An Appointment With Mr Yeats uitbrengen, waarop Yeats’ gedichten op muziek werden gezet, waaronder “Mad as the Mist and Snow”.

Na Old England kan alles alleen maar tegenvallen, maar dat gebeurt niet. Be My Enemy is een lekker rockend nummer dat snel en stevig is met een leuke originele tekst. Heerlijk.

Het tegenvallen gebeurt dan toch nog, Trumpets is een wat nietszeggend nummer dat voortkabbelt.

Het afsluitende titelnummer This Is The Sea is akoestisch en zou, gezien de plek op het album, dezelfde impact moeten hebben als het laatste nummer van A Pagan Place. Dat heeft het niet, live een onbetwist hoogtepunt, valt het op het album wat tegen. Het is wat flets.

The Waterboys – This Is The Sea – Hoes outtakes

Recensie

Met This Is The Sea loste The Waterboys de belofte in. Het album had een enorme hit met het fantastische The Whole Of The Moon en verkocht, ook in Nederland, erg goed. De nummers waren prima en Scott’s stak in extreem goede vorm. Zijn gevoel en timing maakten de nummers extra indrukwekkend.

Maar toch, voor mij miste er iets. De productie was mij te bombastisch, te veel ‘Steve Lillywhite’ maniertjes. En, het gescheur van de saxofoon in een aantal nummers was te overdadig naar mijn mening. Aan één Clarence Clemons (befaamd saxofoonspeler in Bruce Springsteen’s E Street Band) had de wereld genoeg. Bovendien paste het beter in de gedragen rock van Springsteen dan in de (van oorsprong) meer subtiele muziek van The Waterboys. Juist op dit album ontbrak dat naar mijn mening.

Volgens Scott mag This Is The Sea dan het album zijn “on which I achieved all my youthful musical ambitions”, het is niet het ultieme statement van The Waterboys.

Waarom dan toch een dergelijke score? Nummers als Don’t Bang The Drum, Be My Enemy, en met name The Whole Of The Moon en Old England maken het album bovengemiddeld goed. Luisteren is dan ook het devies!

The Waterboys – This Is The Sea – Singles

Singles

Er zijn drie singles van het album uitgebracht. De eerste wereldwijd en de overige twee alleen in Duitsland.

• The Whole Of The Moon
  B-kantjes: The Girl In The Swing (live), Spirit (extended) en Medicine Jack
  (uitgebracht op 14 oktober 1985)
• Don’t Bang The Drum
  B-kantje: Ways Of Men
  (uitgebracht in 1985)
• Medicine Bow
  B-kantje: Don’t Bang The Drum (instrumental)
  (uitgebracht in 1986)

Voor The Whole Of The Moon werd een video gemaakt. Omdat Scott een hekel had aan lip-synchen, werd het nummer grotendeels live gespeeld en opgenomen.

The Waterboys – This Is The Sea – William Strutt’s Peace

Hoes

De hoesfoto werd gemaakt door Lynn Goldsmith. Op de binnenhoes staat Peace, een afbeelding uit 1896 van William Strutt, dat gabaseerd is op Oud-Testamentische boek Jesaja (11:6–7).

Mike Scott 1985

Nummers

Alle nummers geschreven door Mike Scott, tenzij anders aangegeven.

• Don’t Bang The Drum (geschreven door Mike Scott en Karl Wallinger)
• The Whole Of The Moon
• Spirit
• The Pan Within
• Medicine Bow (geschreven door Mike Scott en Anthony Thistlethwaite)
• Old England
• Be My Enemy
• Trumpets
• This Is The Sea

Heruitgave

De heruitgave uit 2004 bevatte een aantal demo’s en extra nummers uit de opnamesessies voor This Is The Sea. Ook hier geldt dat alle nummers zijn geschreven door Mike Scott, tenzij anders aangegeven.

• Beverly Penn
• Sleek White Schooner
• Medicine Bow (Full Length) (geschreven door Mike Scott en Anthony Thistlethwaite)
• Medicine Jack
• High Far Soon
• Even The Trees Are Dancing
• Towers Open Fire
• This Is The Sea (Live)
• Then You Hold Me
• Spirit (Full Length)
• Miracle
• I Am Not Here
• Sweet Thing (geschreven door Van Morrison)
• The Waves

Mike Scott & Karl Wallinger 1985

Muzikanten

The Waterboys:

• Mike Scott – zang, gitaar, piano, percussie, synthesizer, drum machine programmering, bellen en effecten
• Anthony Thistlethwaite – saxofoon, (contra)bas, mandoline
• Karl Wallinger – bas synthesizer, piano, orgel, keyboard programmering, synthesizer, celesta, percussie en achtergrondzang

Met hulp van:

• Steve Wickham, Marek Lipski – viool
• Roddy Lorimer – trompet, achtergrondzang
• Stewart Bartlett – hoorn
• Kevin Wilkinson – bas, drums
• Martin Swain, Lu Edmonds, Matthew Seligman – bas
• Chris Whitten – drums
• Pete Thomas – snare drum
• Martin Ditcham – percussie
• Max Edie – achtergrondzang
• Adrian Johnston – piano (alleen op de heruitgave)

In de sleevenotes van de heruitgave uit 2004 gaat Mike Scott uitgebreid in op de muzikanten die meewerkten aan het album. Opvallend is de lof die Karl Wallinger krijgt, gezien de wijze waarop beiden uit elkaar zijn gegaan (zie paragraaf Na This Is The Sea).

The contributions of my bandmates can be understood to a degree from the musician credits but require further clarification.

I’d worked with sax player Anthony Thistlethwaite since early 1982, and we developed a great empathy. On the sessions for This Is The Sea, Anthony is not featured as a soloist as much as on the previous album A Pagan Place, but he is still all over the music; in the brass sections on “Medicine Bow”, “Sweet Thing” and “This Is The Sea”; bursting out of the comet with a sax solo at the end of “The Whole Of The Moon”; multitracked on “Sleek White Schooner”; baritoned on “Then You Hold Me”; blowing us out on “Don’t Bang The Drum”, “Beverly Penn” and “Be My Enemy”; playing free double bass on “Spirit” and “Sweet Thing” and the pumping electric bass on “Medicine Jack”. And once, when I’d been working too hard, he turned up at my door to drive me off for a therapeutic day in the country.

Karl Wallinger joined The Waterboys in time to play piano and organ on half of A Pagan Place. I then became a regular visitor to “Seaview”, his home studio in London, and several songs for This Is The Sea were demoed there, including “Old England”. With skill and sympathy Karl doubled as recording engineer on all Seaview sessions, and it was there that he recorded his own first draft of “Don’t Bang The Drum”, for which he wrote the music. His version had a different rhythm and feel, but established the melody and chords that are on the finished record.

During all-night sessions at Seaview we recorded instrumentals exploring shapes, rhythms and sounds for the forthcoming album. Some of these are included on the 2nd CD here : “Towers Open Fire” has interlocking Reichian piano motifs and the “Pan Within” drum rhythm, including the climactic section where the snare drops out. “Even The Trees Are Dancing” features brass hangings a la “This Is The Sea”, offbeat piano ‘oysters’, the melodic theme from “Spirit” and Karl’s unique synth bass sound.

On sessions for the album proper Karl plays synth parts on “The Whole Of The Moon”, on which he also sings backing vocals, including the descending “How on earth…” line at the end. His keyboard bass features on several tracks. He plays piano on “Be My Enemy”, “Sweet Thing” and “This Is The Sea”, synthesised harmonium on “Old England”, organ on “Beverly Penn” and “Medicine Jack”, celeste (the tiny, bell-like sound) on “Trumpets”, synths on “Spirit” and “Then You Hold Me”, and drum-rolls and cymbal crashes on “The Pan Within”. Having Karl in the studio was like having a one-man orchestra around. There might have been a This Is The Sea without him, but it wouldn’t have been the same – or as good.

Roddy Lorimer played the trumpets on “The Whole Of The Moon” and led the brass sections on “Medicine Bow”, “This Is The Sea” and “Sweet Thing”. And he plays on the intro of “Don’t Bang The Drum” – a luminous high flying freeform trumpet solo in the style of “Sketches Of Spain” by Miles Davis, set against a dark 12 string guitar and piano landscape. I forgot to credit Roddy on the original album for his backing vocals on “Moon” – as he loves to remind me – but that’s he and I singing “You were there in the summer…” behind the “Unicorns and Cannonballs” section. Roddy’s is the high falsetto voice.

Kevin Wilkinson and Chris Whitten play drums on several tracks each. Kevin’s is a bright and angular, unusual sound; Chris’s is more mainstream, bold and thundering. Max Edie is the lady who sings the “la la” backing vocal on “The Whole Of The Moon”. I asked her to sing while imagining she was a carefree eight year old, which she did, admirably. Steve Wickham makes his debut with the strings on “The Pan Within”. Adrian Johnston, drummer, film-score composer and bandmate from my Edinburgh days, plays the piano storm – from first sonic droplets of rain to final crashing thunder and lightning – in the instrumental of the long “Medicine Bow”. Martyn Swain, our live bassist circa 1984, plays on “The Waves”.

Mike Scott, sleevenotes in 2004 re-release

The Waterboys – Pinkpop 1986

Na This Is The Sea

Direct na de uitgave ging de band op tournee in Engeland en de VS. De dan nog onbekende zangeres Sinead O’Connor maakt haar debuut als achtergrondzangeres bij The Waterboys tijdens één van de shows. Eind december toert de band door Europa als openingacts voor Simple Minds.

Ondertussen is het onrustig binnen de band. Vioolspeler Steve Wickham wordt aan de line-up van de band toegevoegd en zijn invloed groeide snel. Verschillende bandleden ergeren zich aan Scott’s solistische gedrag. Karl Wallinger heeft ambities voor zichzelf, ziet in dat hij die binnen The Waterboys nooit zal kunnen waarmaken, en vertrekt aan het einde van 1985. Wallinger zou in de loop der jaren zijn gal spuwen over Scott en zijn manieren en tegelijkertijd werken aan een interessante eigen carrière met zijn band World Party.

In 1986 toert de band verder (in de zogenaamde “Raggle Taggle” line-up, zoals Scott het noemde) en speelt op meerdere festivals, waaronder ook op Pinkpop Festival, waar ik de band voor het eerste zou zien spelen. Ze sloten af met een nummer van Prince, Purple Rain. Deze opname zou worden uitgebracht op het fantastische, maar helaas niet meer verkrijgbare, dubbel live-album The Live Adventures Of The Waterboys.

The Waterboys – The Live Adventures Of The Waterboys

The Live Adventures Of The Waterboys

Dit live dubbelalbum werd uitgebracht in augustus 1998. Mike Scott noemt deze uitgave een bootleg, omdat de maatschappij die het album uitbracht geen royalties meer betaalde aan Scott, maar het album wel bleef verkopen. Initieel maakte het album onderdeel uit van de officiële discografie (te vinden op mikescottwaterboys.com), maar is daaruit verwijderd toen de betalingen stopten.

Nadat ik het album had gekocht, was het niet weg te slaan uit mijn speler. Ik was (en ben nog steeds) helemaal weg van dit album. Nog los van het feit dat Purple Rain, van persoonlijke favoriet Prince, erop staat (opgenomen tijdens het Pinkpop 1986 optreden), staat het album vol met gloedvolle versies van Fisherman’s Blues, This Is The Sea, We Will Not Be Lovers (“dedicated to Atilla the Hun, Adolf Hitler, Michael Heseltine, the Blue Meanies, the Joker, the Incredible Hulk, Mrs.Thatcher”) en het complete Glastonbury Festival 1986 concert (met onder andere een geniale versie van Old England). Veel van de nummers van This Is The Sea komen voorbij, allen in gloedvolle versies vertolkt, vol vuur en passie. Een indrukwekkend document!

Ter afsluiting

Het duurde niet lang voordat Scott Engeland vaarwel zei en richting Ierland verhuisde. Lees alles over de verhuizing, en het vervolg, in het verhaal: The Waterboys zegt ’the big music’ vaarwel: Fisherman’s Blues!.

Wat vind jij van The Waterboys en This Is The Sea in het bijzonder? Laat het weten!

Video/Spotify
Bij dit verhaal is een video opgenomen. Klik op de volgende link om deze te zien: Video: Het einde van The Waterboys’ ‘big music’ trilogie: This Is The Sea. De A Pop Life afspeellijst op Spotify is ook aangepast.