Het verhaal van de Nina Hagen Band

Nina Hagen Band – 1978

Inleiding

Op 20 november 1978 kwam het debuutalbum van de Nina Hagen Band voor het eerst binnen in de Duitse hitlijsten. Een mooie aanleiding voor het verhaal van de band die het fenomeen Nina Hagen aan de wereld zou presenteren.

Nina Hagen

Catharina “Nina” Hagen werd op 11 maart 1955 geboren in Oost-Berlijn, Oost-Duitsland. Haar ouders waren Hans Oliva-Hagen (scriptschrijver) en Eva-Maria Hagen (actrice en zangeres, soms de Brigitte Bardot van Oost-Duitsland genoemd). Toen Nina 2 was, scheidden haar ouders. Op vierjarige leeftijd ging ze op ballet en als 9 jarig meisje werd ze beschouwd als een groot opera talent.

Nina Hagen & Automobil – Du Hast Den Farbfilm Vergessen

In 1966 kreeg Nina’s moeder een relatie met singer-songwriter Wolf Biermann, een groot tegenstander van het Oost-Duitse regime. In 1973 trad Nina toe tot de band Automobil en haar ster was al snel rijzende. Het nummer Du Hast Den Farbfilm Vergessen (“je bent de kleurenfilm vergeten”) werd een hit. De betekenis van de tekst ontging de autoriteiten. Het maakte de steriele, grijze, communistische staat belachelijk. Haar carrière groeide en groeide tot 1976.

Nina’s stiefvader Biermann had toestemming gekregen optredens te verzorgen in West-Duitsland, maar bij terugkeer werd hem de toegang tot Oost-Duitsland ontzegd. Wat er precies gebeurde is niet helemaal bekend, maar het verhaal gaat dat Nina Hagen beweerde dat ze Biermann’s dochter was en dat ze naar haar vader in West-Duitsland wilde. Ze dreigde anders net zo onverzettelijk te worden als haar ‘vader’. Moeder en dochter Hagen kregen toestemming Oost-Duitsland te verlaten.

Nina Hagen Band (de band)

Nina Hagen vertrok naar Engeland, waar ze met Ari Up (The Slits) het nummer Pank schreef en in aanraking kwam met voor haar compleet nieuwe muziek, zoals punk en reggae. Terug in West-Duitsland streek Hagen neer in de Kreuzberg wijk in West-Berlijn, waar ze halverwege 1977 de Nina Hagen Band oprichtte. In november tekende de band een contract met CBS.

Nina Hagen Band – Nina Hagen Band

Nina Hagen Band (het album)

Op 20 november 1978 verscheen het debuutalbum van de Nina Hagen Band, getiteld Nina Hagen Band, voor het eerst in de Duitse hitlijsten. De exacte uitgavedatum van het album is niet bekend. 11 februari 1978 circuleert in een aantal online publicaties, maar die datum is onjuist. In artikelen uit die tijd wordt september als mogelijke uitgavemaand genoemd, die ook onjuist is. Gezien de persaandacht voor Nina Hagen is het zeer aannemelijk dat het album direct na verschijnen in de hitlijsten verscheen, dus ik hou het voorlopig op de week voorafgaand aan de 20e november. Dat kan (dinsdag) de 14e of (donderdag) de 16e november 1978 zijn geweest.

Nina Hagen had de meeste nummers van het album al geschreven toen ze nog in Oost-Duitsland was. De eerste single was een cover van White Punks On Dope, een nummer van de theatrale rockband The Tubes, door Hagen omgedoopt tot TV-Glotzer. Maar echte bekendheid kreeg de band met de twee laatste singles. Naturträne combineert rock en opera op een manier die nooit eerder (of daarna) was gedaan en is magisch. Unbeschreiblich Weiblich werd onthaald als een feministisch manifest:

Ich war schwanger
Mir ging’s zum Kotzen
Ich wollt’s nicht haben, musste gar nicht erst nach fragen
Ick fress’ Tabletten
Und überhaupt, Mann
Ich schaff’ mir keine kleinen Kinder an

Nein, nein, nein
Warum soll ich meine Pflicht als Frau erfüll’n?
Für wen?
Für die?
Für dich?
Für mich?
Ich hab’ keine Lust, meine Pflicht zu erfüll’n
Für dich nicht
Für mich nicht
Ich hab’ keine Pflicht!

© 1978 Nina Hagen

Zowel Naturträne als Unbeschreiblich Weiblich zijn te vinden in de aan dit artikel gelieerde video’s.

Ook in de overige nummers is Nina Hagen uitgesproken in haar mening: “Ob blond / Ob schwarz / Ob braun / Ich liebe alle Frau’n”, zeker en overtuigd van haar eigen seksualiteit: “Ich bin heiß! / Mir ist heiß! / Ach warum sind denn nicht alle so heiß?”, haar rol als de duivel die in dwingende operette vorm “Gott ist tot / The Lord ist fort” als een mantra herhaalt, en in het laatste nummer waar ze haar ‘geliefde’ verlaat: “Ich bin nicht deine Fickmaschine / Spritz, spritz / Das is’n Witz / Schätzchen, wir müssen auseinander geh’n / Tschau, tschau / Du alte Sau”.

Maar het echte prijsnummer hier is toch Naturträne, tekstueel een oprechte liefdesverklaring aan de natuur. Een korte tekstuele introductie leidt tot een indrukwekkend outro, waarin Hagen haar vocale acrobatiek vol overgave gebruikt. Het is elke keer weer ontroerend.

Recensie

Met Nina Hagen Band legde Nina Hagen de lat wel erg hoog voor haar verdere carrière. Het is een bijna perfect album. Duitstalige rock die goed geproduceerd was, een prima band en Nina Hagen’s expressieve stem en zang. Het album en haar gedrag leverde haar de titel “The Godmother of German Punk” op, ook al heeft de muziek niet veel raakvlakken met dat genre.

Het resultaat geldt als een hoogtepunt in de Duitse (pop)muziek; een echte klassieker. Het is nauwelijks te bevatten dat dit een debuutalbum is.

Nina Hagen Band – Nina Hagen Band – Singles

Singles

Het album bracht vier singles voort, waarvan de laatste twee ook buiten Duitsland de hitlijsten behaalde.

• TV-Glotzer (uitgebracht in 1978)
• Auf’m Bahnhof Zoo (uitgebracht in 1978)
• Naturträne (uitgebracht in 1979)
• Unbeschreiblich Weiblich (uitgebracht in 1979)

Nummers

Alle nummers geschreven door Nina Hagen, velen met hulp van anderen (tussen haakjes).

• TV-Glotzer (White Punks On Dope) (Michael Evans, Bill Spooner, Roger Steen)
• Rangehn (Bernhard Potschka)
• Unbeschreiblich Weiblich (Manfred Praeker)
• Auf’m Bahnhof Zoo (Manfred Praeker, Reinhold Heil)
• Naturträne
• Superboy (Herwig Mitteregger)
• Heiss (Reinhold Heil, Herwig Mitteregger, Bernhard Potschka, Manfred Praeker)
• Fisch Im Wasser
• Auf’m Friedhof (Herwig Mitteregger, Bernhard Potschka)
• Der Spinner (Herwig Mitteregger)
• Pank (Arianne Forster)

Nina Hagen Band – Nina Hagen Band – Inlay

Muzikanten

• Nina Hagen – zang
• Reinhold Heil – keyboards
• Herwig Mitteregger – drums, vibrafoon
• Bernhard Potschka – gitaar, zang
• Manfred Praeker – bas, zang

Promotie

Promotie voor het Nina Hagen Band album vond eind 1978, begin 1979 plaats in een Europese tour. Onderdeel van de tour was een optreden voor het Duitse muziekprogramma RockPalast, dat op 9 december 1978 werd opgenomen in de Westfalenhalle in Dortmund. De opnamen werden in 1979 op televisie uitgezonden en zouden in 2012 op DVD worden uitgebracht.

Nina Hagen – Club 2 09-08-1979

Zonder haar band was Nina Hagen een graag gezien gast in allerlei televisie programma’s en talkshows. Ze zorgde vaak voor opwinding en spektakel. Zo ook toen ze op 9 augustus 1979 te gast was in de Oostenrijkse talkshow Club 2. Ze demonstreerde, gekleed maar expliciet, een aantal masturbatie technieken en poses en kwam vervolgens in verhitte discussies terecht met andere gasten. De gastheer werd na de uitzending gedwongen ontslag te nemen.

Maar er waren ook problemen. Tijdens de promotie tour bleek al snel dat de combinatie van de muzikanten aan de ene kant en Nina Hagen aan de andere kant niet meer werkte. Het was zelfs zo erg dat het volgende album los van elkaar werd opgenomen.

Nina Hagen Band – Unbehagen

Unbehagen

Ongeveer een jaar na het debuut verscheen de opvolger in november 1979. De titel was veelzeggend, Unbehagen, wat zoveel betekent als ongemakkelijk. Dat geldt zeker voor de totstandkoming van het album. Nina Hagen had besloten de Nina Hagen Band te verlaten, maar was contractueel verplicht een tweede album uit te brengen. De oplossing? De band nam de muziek op in Berlijn en Nina Hagen, die inmiddels was vertrokken naar de VS, nam haar vocalen op in Los Angeles.

Recensie

Zoals gezegd, Nina Hagen Band had de lat wel erg hoog gelegd. Als dan het echte vuur ontbreekt om een opvolger te maken, is een album als Unbehagen het voorspelbare resultaat. Dat betekent overigens niet dat er niets te genieten valt. De single African Reggae is fantastisch, maar er staan ook nummers op die ronduit stompzinnig zijn. Helaas haalt Unbehagen als album op geen enkele manier het niveau van het debuut.

Nina Hagen Band – Unbehagen – Singles

Singles

Het album bracht drie singles voort.

• African Reggae (uitgebracht in 1979)
• Herrmann Hiess Er (uitgebracht in 1979)
• Auf’m Rummel (uitgebracht in 1980)

Nummers

Componisten tussen haakjes achter de nummers.

• African Reggae (Nina Hagen, Reinhold Heil, Bernhard Potschka)
• Alptraum (Nina Hagen, Herwig Mitteregger)
• Wie Leben Immer… Noch (Lucky Number) (Nina Hagen, Lene Lovich, Les Chappell)
• Wenn Ich Ein Junge Wär” (Live-Version) (Heinz Buchholz, Rudolf-Günter Loose)
• Herrmann Hiess Er (Nina Hagen, Manfred Praeker)
• Auf’m Rummel (Nina Hagen, Bernhard Potschka)
• Wau Wau (Nina Hagen, Rienhold Heil, Herwig Mitteregger, Bernhard Potschka, Manfred Praeker)
• Fall In Love Mit Mir (Nina Hagen, Reinhold Heil, Herwig Mitteregger, Bernhard Potschka, Manfred Praeker)
• No Way (Reinhold Heil, Herwig Mitteregger, Bernhard Potschka, Manfred Praeker)

Muzikanten

• Nina Hagen – zang
• Bernhard Potschka – gitaar
• Reinhold Heil – keyboards, bas synthesiser op No Way
• Manfred Praeker – bass, gitaar op No Way
• Herwig Mitteregger – drums, percussie

Huwelijk Herman Brood & Nina Hagen (Cha Cha)

Cha Cha

Een maand na de uitgave van Unbehagen werd de soundtrack van de Nederlandse speelfilm Cha Cha uitgebracht, waarop Nina Hagen ook meezingt. De film vertelt het verhaal rondom Nederlands rockfenomeen Herman Brood. Nina Hagen speelt ook een rol in de film: in een van de scenes trouwt Nina met Herman Brood, wat in de Nederlandse pers tot veel speculatie leidde of het een echt huwelijk betrof of niet.

Nina Hagen Band – Nina Hagen Band (EP)

Implosie van de Nina Hagen Band

Een geplande Europese tournee werd afgelast. De muzikanten van de Nina Hagen Band gingen samen verder onder de naam Spliff en zouden nog een aantal, met name in Duitsland, populaire albums uitbrengen. Nina Hagen week definitief uit naar de VS. In 1980 werd daar de 10″ EP Nina Hagen Band in beperkte oplage uitgebracht. De uitgave werd vergezeld van een korte biografie op de achterzijde van de EP:

Over The Wall and into your arms. Nina Hagen from East Germany to you.

Nina Hagen, whose albums sell in golden proportions throughout Europe and are successful as imports here in the U.S.A.

Nina Hagen, whose albums are not available in countries where Truth is suppressed.

Nina Hagen, whose voice will thrill you, or else.

Nina Hagen, who grew up like many of us: Divorced parents, Janis Joplin records, a dishonorable discharge from her youth organization…

Nina Hagen. She just dresses different.

“Things went fine,” says Nina, “up until the start of school, the world was still okay.”

© 1980 Nina Hagen Band (EP)

Nina Hagen en dochter 1982

Eind 1980 bleek Nina Hagen zwanger te zijn van haar (ex-)vriendje, de Nederlandse gitarist Ferdinand Karmelk. Op 17 juni 1981 beviel Nina Hagen van haar dochter Cosma Shiva Hagen. In 1982 bracht Hagen haar eerste solo album uit, NunSexMonkRock, gevolgd door een wereldtournee met de No Problem Orchestra. Ook nu bleek al snel dat haar debuutalbum (als solo artiest) direct haar beste was.

Over de jaren volgden vele albums:

• Angstlos (1983)
• In Ekstase (1985)
• Nina Hagen (1989)
• Street (1991)
• Revolution Ballroom (1993)
• FreuD Euch (1995)
• Om Namah Shivay (1999)
• Return Of The Mother (2000)
• Big Band Explosion (2003)
• Irgendwo Auf Der Welt (2006)
• Personal Jesus (2010)
• Volksbeat (2011)
• Unity (2022)

In 1989 werden Nina Hagen Band en Unbehagen als dubbel-cd uitgebracht, een mooi moment om beide albums digitaal aan te schaffen. In 1990 kreeg Hagen een zoon, Otis Chevalier-Hagen. Nina bleef een graag geziene gast in talkshows, ook al werd haar gedrag steeds excentrieker, met name ook door haar (religieuze) overtuigingen. Onderwerpen als God, UFO’s, dierenrechten, vivisectie, ontkenning dat HIV AIDS veroorzaakt, protest tegen de Irak oorlog, vegetarisme en haar doop in de Hervormde kerk besprak ze openlijk.

Tot Hagen’s grote verrassing werd haar debuutnummer Du Hast Den Farbfilm Vergessen door Angela Merkel verkozen als een van de drie nummers die ze wilde horen bij haar afscheid als Duits bondskanselier in december 2021.

Nina Hagen – 1980

Werkstuk middelbare school

Tijdens mijn onderzoek voor dit artikel kwam ik bovenstaande foto tegen. Het maakte een herinnering los, die ik helemaal was vergeten. In 1980/1981 zat ik in de 3e klas van de HAVO. We kregen vanuit het vak handvaardigheid de opdracht een afdruk te maken van ons eigen gezicht om een masker te creëren. Op het masker konden knipsels worden geplakt die iets uitdrukten over wie je was en/of wat je belangrijk en leuk vond. Naast andere knipsels, gebruikte ik bovenstaande foto van Nina Hagen. De aanleiding was tweeledig: Nina Hagen vertegenwoordigde muziek en de tegenstelling tussen Oost- en West-Europa, de vlag vertegenwoordigde de Koude Oorlog, die destijds op één van de vele hoogtepunten was, en de angst voor de bom.

Ter afsluiting

Wat is jouw mening over de Nina Hagen Band en de beide albums die ze uitbrachten? Laat het weten!

Video/Spotify
Bij dit verhaal is een video opgenomen. Klik op de volgende link om deze te zien: Video: Het verhaal van de Nina Hagen Band. De A Pop Life afspeellijst op Spotify is ook aangepast.