Queen en fascisme: het Jazz album

Queen – Jazz – Gatefold

Inleiding

In 1978 bracht Queen het album Jazz uit. Wereldwijd werd het verguisd. Sterker nog, het was het ultieme bewijs: Queen bestond uit fascisten. Tja. Is het echt zo erg?

Na News Of The World

Na de uitgave van News Of The World, ging de band toeren met de plaat en eindigde met drie dagen in Empire Pool, Wembley (nu bekend onder de naam Wembley Arena) te Londen. Na een zomervakantie ging de band in juli 1978 weer de studio in. Queen reisde af naar het net geopende studio complex Super Bear Studio in de buurt van Nice en de stranden van de Côte d’Azur in Frankrijk.

Aan het einde van de maand verkaste de band naar Montreux, Zwitserland waar de Mountain Studios stonden. Het beviel de band, en met name Freddie Mercury, zo goed in Montreux, dat hij besloot de Mountain Studios te kopen. Tevens kocht hij een appartement met uitzicht op het meer bij Genève. Mercury: “If you want peace of mind, come to Montreux”.

Jazz

Queen – Jazz

Jazz is het zevende studio album van Queen, dat op 10 november 1978 werd uitgebracht. Met 44 minuten en 44 seconden was Jazz het langste Queen album tot dan toe. De productie was, nadat News Of The World door iemand anders was gedaan, wederom in handen van Roy Thomas Baker. Dat besluit was overigens niet unaniem en werd met name veroorzaakt doordat Freddie Mercury weer in contact was gekomen met Baker, nadat hij een album had geproduceerd voor een vriend van Mercury. Jazz zou het laatste album zijn dat Baker zou produceren voor de band.

De meeste nummers waren van de hand van Freddie Mercury, vijf stuks in totaal. Brian May leverde vier nummers aan en Roger Taylor en John Deacon beiden twee. De grootste hits kwamen van Mercury (Bicycle Race en Don’t Stop Me Now).

Nummer voor nummer

Het album opent met Mustapha, een nummer met een Arabisch motief, waarvan de tekst in het Engels, Perzisch en Arabisch wordt gedeclareerd: “Allah, Allah, Allah we’ll pray for you”. Een aparte opener, waarvan ik me afvraag of dit vandaag de dag nog opgenomen kan worden. In ieder geval al snel een publieksfavoriet.

Queen – Jazz – Reclame

Fat Bottomed Girls volgt. Dit nummer heeft veel kritiek gekregen: seksistisch en vol van misogynie. Volgens schrijver Brian May was Freddie Mercury de inspirator: “I wrote it with Fred in mind, as you do especially if you’ve got a great singer who likes fat bottomed girls… or boys”. Ook al snel een favoriet bij de fans.

Na Jealousy, volgt Bicyle Race, waarin Mercury een aantal zaken benoemt die hem niet bevallen. Het tussenstuk waarin steeds meer fietsbellen het nummer weer opstarten is heel herkenbaar. Een zeer grote hit voor de band, maar voor mij verre van favoriet. Ik haat(te) het nummer.

If You Can’t Beat Them wordt gevolgd door Let Me Entertain You, een persoonlijke favoriet destijds. “We’ll breakfast at Tiffany’s / We’ll sing to you in Japanese / We’re only here to entertain you”.

De tweede plaatkant opent met het furieuze Dead On Time, waar Brian May laat horen hoe goed hij is als gitarist. Drummer Roger Taylor levert ook een goede bijdrage met zijn snelle en strakke drumspel. Een favoriet bij de fans vanaf dag 1, maar nooit live gespeeld. Het nummer eindigt met het geluid van donder en bliksem, dat is opgenomen met een draagbaar opname apparaat tijdens noodweer. Het geluid wordt toegeschreven aan God.

Queen – Jazz – Binnenhoes

In Only Seven Days wordt gevolgd door Dreamer’s Ball, dat door componist Brian May wordt omschreven als een ode aan Elvis Presley, die een jaar eerder was overleden. De band had jarenlang Presley’s Jailhouse Rock gespeeld als toegift.

Tijd voor disco jaren (19)70 stijl: Fun It. Drummer Roger Taylor maakt gebruik van Pollard syn-drum pads, dat het nummer het specifieke geluid geeft, waardoor het nummer vandaag de dag wat gedateerd klinkt. Toch nog steeds een favoriet.

Na Leaving Home Ain’t Easy volgt de tweede grote hit van het album. Het uptempo, opwindende Don’t Stop Me Now. Het ritme is stuwend, de zang opzwepend. Een prima rock nummer en een zogenaamde ‘signature-song’ voor Queen. Na het feestelijke en swingende Don’t Stop Me Now, wordt het album afgesloten met More Of That Jazz, dat qua feel in contrast is met zijn voorganger. Met een heerlijk ritme en gitaarwerk wel een hoogtepunt.

Hoes en titel

De hoes was (net als bij News Of The World) een voorstel van drummer Roger Taylor, die een soortgelijke afbeelding had gezien op de Berlijnse Muur. De titel van het album lijkt nogal lukraak gekozen te zijn, omdat de muziek op het album niets te maken heeft met het genre, evenals de aankleding van het album. In de tijd van punk en new-wave was de naamgeving misschien wel onverstandig te noemen. Met hun voorgaande album leek de band juist de connectie te zoeken met die nieuwe stromingen. Maar het kan ook dat de titel geïnspireerd was door het feit dat een groot deel van de opnamen plaatsvond in Montreux, waar het fameuze jaarlijks terugkerende festival Montreux Jazz wordt georganiseerd. Volgens zeggen was Freddie Mercury een groot liefhebber van het festival.

Queen – Jazz – Poster

Promotie

Om het album en de eerste single (Bicycle Race/Fat Bottomed Girls) te promoten organiseerde de band een roemruchte fiets race in Wimbledon Stadium, Londen op 17 september 1978. Rond de 65 vrouwen reden geheel naakt rond op gehuurde fietsen. Van de start werd een foto gemaakt, die als poster bij het Jazz album werd opgenomen. De Amerikaanse uitgave van het album bevatte de poster niet, maar een wel een bestelformulier, waarmee de poster alsnog kon worden besteld.

N.B.: De fietsen werden geleend van de winkelketen Halfords. Toen bekend werd waar de fietsen voor waren gebruikt, diende de band 65 zadels af te rekenen, omdat deze op een ongepaste wijze (lees: zonder kleding) waren gebruikt.

Queen – Jazz – New Orleans – The Sun 07-11-1978

Toen het album klaar was werd er een release feestje georganiseerd door EMI en Elektra in New Orleans. Het werd één van de meest luxe en roemruchte rock feestjes aller tijden. Met name de verzorging van het vermaak was, typisch Queen, compleet ‘over the top’: slangenbezweerders, strippers, transvestieten, een naakte dikke vrouw die sigaretten rookte vanuit haar kruis, naakte modder worstelaars, dwergen, vuurspuwers, voodoo dansers, etc.

Queen – Jazz – Singles

Singles

Van het album werden vier singles uitgegeven: dubbele A-kant Bicycle Race/Fat Bottomed Girls, Mustapha (in Bolivia, Spanje, Joegoslavië en Duitsland), Don’t Stop Me Now en Jealousy (in de VS, Nieuw Zeeland, Brazilië, USSR en Canada).

Queen – Bicycle Race – Censuur

Net als de begeleidende poster bij het album Jazz, waren ook de videoclip en het single-hoesje voor Bicycle Race onderhevig aan censuur. De oorspronkelijke single hoesfoto bevatte een naakte vrouw op een fiets. Naar gelang de mate van censuur (of conservatisme) van het land waar de single werd uitgebracht, werd de vrouw bedekt met broekje en/of beha. In sommige landen bevatte de hoes van de single een (deel van de) afdruk van de ‘fiets-poster’.

De censuur betrof ook de videoclip, waar andere beelden in de clip werden gemonteerd.

Ontvangst

Hoe zit het nou met de titel van dit artikel? De plaat werd gekraakt in de pers. Twee Amerikaanse publicaties waren wel heel erg negatief. Rolling Stone Magazine’s Dave Marsh inspireerde de titel van dit artikel. In zijn recensie omschreef hij Queen als de eerste echte fascistische band op aarde.

Een maand later strooide Creem Magazine nog meer zout in de wonde. Alweer een vernietigende recensie.

Maar ook in Europa werd het album niet goed ontvangen. Te veel, te divers, te ‘over the top’, slechte nummers. Bijna alles was slecht.

Queen – Don’t Stop Me Now – Videoclip

Inmiddels wordt het album gezien als één van de beste van de band en wordt het zelfs opgenomen in lijsten als 1001 albums you should hear before you die. Zelfs Rolling Stone Magazine is inmiddels om. In 2004 overigens nog niet. In een sectie dat de Album Guide heette, schreef Mark Coleman destijds: “The decline starts with Jazz, which has the quickie operetta ‘Bicycle Race’ but it’s otherwise utter jive”. Echter, in 2016 werd Jazz opgenomen in het artikel 10 Classic Albums Rolling Stone Originally Panned:

Sometimes a reviewer just seems to have a really, really low opinion of a band, which seems to be the case with Dave Marsh and Queen. Years later, their album Jazz only got a marginally better review in the Album Guide, though this time around they weren’t labeled “fascists.”

Jazz was overigens in goed gezelschap. In dezelfde lijst staan Jimi Hendrix – Are You Experienced, Led Zeppelin – Led Zeppelin, Black Sabbath – Black Sabbath, Neil Young – Harvest, The Rolling Stones – Exile On Main Street, Bob Dylan – Blood On The Tracks, AC/DC – High Voltage, Nirvana – Nevermind en Weezer – Pinkerton. Het zal niet de eerste en laatste keer zijn dat recensenten er (behoorlijk) naast zitten. Zie ook het artikel Het meest gehate album in jazz: Miles Davis’ On The Corner.

Recensie

Toen het album uit kwam was ik 12 jaar oud en net begonnen op de middelbare school. Ik weet niet meer wanneer ik het album in mijn bezit had (wellicht ook met Sinterklaas avond, net als het jaar daarvoor met News Of The World).

Queen – Jazz – Promo

Ik weet nog wel dat ik het erg goed vond. Juist de diversiteit stond me erg aan. Ik heb echter wel altijd een hekel gehad aan het nummer Bicycle Race. Veel te schetsmatig en bedacht. De beide openingsnummers van de plaat waren al geweldig. Allebei rustiger qua opbouw, waarna opeens de nummers opengebroken worden door volle gitaarmuren en bas. Opwindend! Let me Entertain You was een andere favoriet. Dead On Time was net zo stevig, hard en snel als het fantastische Stone Cold Crazy uit 1974. En weer vond ik de nummers van Roger Taylor hoogtepunten: zowel (het stevig geridiculiseerde) Fun It als More Of That Jazz waren favoriet.

Het was wel het laatste studio album dat ik echt goed vond. Na Live Killers, dat een weergave van de Jazz tour is, was ik klaar met Queen en heb de muziek jaren lang niet geluisterd. Halverwege de jaren (19)90 heb ik Queen op cd aangeschaft. Jarenlang was dat alleen Queen Greatest Hits, maar de losse albums volgden: alle albums van Sheer Heart Attack tot en met Live Killers prijken toch weer in de kast.

Zoals ook beschreven in mijn verhaal Queen: mijn allereerste muziekliefde, was Queen de belangrijkste band in mijn vroege jeugd. Dit album sloot die periode af. Op 26 juni 1979 verscheen Live Killers. Ik weet nog goed dat ik die dag als seizoenswerker bollen raapte en die dag mijn geld wilde hebben om het live dubbelalbum te kunnen kopen. Ik kreeg mijn geld en mocht eerder weg, zodat ik het direct kon kopen. Zeer vaak gedraaid, met name de uitvoering van Brighton Rock.

Nummers

Queen – Jazz – Achterkant hoes

• Mustapha *
• Fat Bottomed Girls †
• Jealousy *
• Bicycle Race *
• If You Can’t Beat Them #
• Let Me Entertain You *
• Dead On Time †
• In Only Seven Days #
• Dreamer’s Ball †
• Fun It$
• Leaving Home Ain’t Easy †
• Don’t Stop Me Now *
• More Of That Jazz $

Muzikanten

• Freddie Mercury – zang (behalve op Leaving Home Ain’t Easy en More Of That Jazz, achtergrondzang, piano
• Brian May – (elektrische) gitaar (behalve op Jealousy), achtergrondzang, zang op Leaving Home Ain’t Easy
• Roger Taylor – drums, achtergrondzang, percussie; zang, gitaar en bas op Fun It en More Of That Jazz
• John Deacon – bas (behalve op Fun It en More Of That Jazz), gitaar op In Only Seven Days

Queen – Jazz Tour/Live Killers – Ahoy Rotterdam 29-01-1979

Jazz Tour

De tour in het kader van het Jazz album telde 80 concerten. Opvallend hierbij was dat er geen concerten werden gedaan in het Verenigd Koninkrijk:

• VS en Canada, van 28 oktober tot en met 20 december 1978
• Europa, van 17 januari tot en met 1 maart 1979
• Azië, van 13 april tot en met 6 mei 1979
• Eenmalig openlucht festival 18-08-1979 (na de uitgave van Live Killers)

Queen – Jazz Tour – Live Killers – Ahoy Rotterdam 29 en 30 01-1979 – Reclame

De tour die plaatsvond in 1979 kreeg de naam Live Killers. Tijdens de Europese tournee werden concerten opgenomen voor het live dubbelalbum Live Killers dat verscheen op 26 juni 1979.

De tour staat niet bekend als de beste tour van de band. De voornaamste reden was de stem van Freddie Mercury, die niet optimaal was tijdens de tour. Met name tijdens het eerste deel van de tour bleek het speelschema veel te snel te volgen op de laatste opname sessies voor het album.

Na Jazz

Queen – Live Killers

Zoals hierboven geschreven volgde na Jazz het live album Live Killers, dat ik over het algemeen goed vond, maar de eerste plaatkant met de medley van nummers vond ik slecht. Nummers als Now I’m Here en Brighton Rock waren favoriet.

Met The Game (1980), was de liefde over. Het voegde niet meer. Queen was mooi geweest. Andere muziek was leuker, interessanter, beter, opwindender en sprak de beginnende puber in mij meer aan.

In de jaren (19)80 kwam de band in zwaar vaarwater terecht en was artistiek de weg een periode lang behoorlijk kwijt. Het waanzinnige concert dat de band gaf op 13 juli 1985, de dag van Live Aid, was, voor mij althans, een eenmalige opleving. Pas na het overlijden van Freddie Mercury kocht ik weer wat van Queen. De nieuwere albums (lees: alles na Live Killers) heb ik nooit aangeschaft.

Ter afsluiting

Jazz is het laatste studio album van Queen dat ik echt erg goed vond. Wat vind jij? Heeft de band daarna net zo goede muziek, of misschien wel beter, gemaakt? Laat het weten! Het wordt enorm gewaardeerd.