In 1984 bestormde liefdadigheid de hitlijst: Do They Know It’s Christmas?

Band Aid 1984

Inleiding

Op 4 december 1984 werd de liefdadigheidssingle Do They Know It’s Christmas? uitgebracht. Het werd een doorslaand succes en was medeveroorzaker van de (draak van een) single We Are The World en hét muziekevenement van de jaren (19)80: Live Aid.

23 oktober 1984, BBC

23 oktober 1984

Op 23 oktober 1984 werd door BBC News een rapportage uitgezonden over de hongersnood in Ethiopië, die honderdduizenden doden had geëist en nog zou eisen. Het was destijds niet gebruikelijk voor de BBC om buitenlandse verhalen te verslaan middels eigen rapportages.

Dawn, and as the sun breaks through the piercing chill of night on the plains outside Korem, it lights up a biblical famine, now, in the 20th century. This place, say workers here, is the closest thing to hell on earth.

De tekst werd vergezeld van beelden van een desolaat landschap gevuld met hongerende vluchtelingen, in een omgeving gevuld met lijken en uitgemergelde kinderen. De schokkende beelden gingen de hele wereld over, ook in Nederland werden de beelden uitgezonden. Ik kan me nog goed herinneren dat de beelden me diep raakten en schokten. In Engeland zag Bob Geldof de documentaire ook. Hij was geschokt, boos, verdrietig en besloot in actie te komen.

Begin november 1984

Band Aid – Bob Geldof & Midge Ure

Op 2 november 1984 spraken Midge Ure en Bob Geldof elkaar telefonisch over de documentaire en de wens iets te willen doen aan de honger in Ethiopië. Op 5 november kwamen ze bij elkaar en kwamen tot de conclusie dat ze het beste konden doen waar ze verstand van hadden: een nummer maken en dat uitbrengen. De opbrengsten zouden beschikbaar worden versteld aan de hulpverlening.

Bob Geldof ging vervolgens bellen. Sting, Simon Le Bon (Duran Duran) en Gary Kemp (Spandau Ballet) waren er al snel bij betrokken. Geldof realiseerde zich dat dit iets groots kon worden en belde iedereen die hij kende. Hij regelde dat iedereen gratis zou meewerken (dus ook platenmaatschappij, hoesontwerper, muziekbladen, etc.).

Nu nog een nummer. Dit moest een nieuw origineel nummer zijn, want anders moesten er royalties worden betaald, waardoor het op te halen bedrag lager zou worden. Ure en Geldof kwamen binnen een paar dagen met een raamwerk voor het uiteindelijke nummer.

Ure nam de muziek op in zijn eigen studio en liet John Taylor en Paul Weller langskomen voor bas en gitaar. De bijdrage van Weller werd niet gebruikt in de uiteindelijke versie.

Producer Trevor Horn werd gevraagd de productie te doen, maar kon geen tijd vrijmaken. Wel gaf hij Ure en Geldof de sleutels van zijn Sarm West Studios voor gebruik op zondag 25 november 1984. Intussen werd de pers alvast klaargestoomd voor het idee.

Band Aid – Do They Know It’s Christmas? – Video

25 november 1984

De dag van de opnamen. Om 10:30 startten de opnamen, waarbij het afsluitende koordeel (“Feed the world / Let them know it’s Christmas time again”) als eerste werd opgenomen. Phil Collins had zijn drumset meegenomen en drumde zijn partij in één keer in over de al opgenomen drumcomputer.

Ure trad op als producer en besloot wie welk stuk zou zingen.

(Paul Young)
It’s Christmas time
There’s no need to be afraid
At Christmas time
We let in light and we banish shade

(Boy George (Culture Club))
And in our world of plenty
We can spread a smile of joy
Throw your arms around the world
At Christmas time

(George Michael (Wham!))
But say a prayer
Pray for the other ones
At Christmas time it’s hard

Band Aid – Feed The World

(Simon LeBon (Duran Duran)
But when you’re having fun
There’s a world outside your window
And it’s a world of dread and fear

(Sting (The Police)
Where the only water flowing
Is the bitter sting of tears

(Bono (U2) & Sting)
And the Christmas bells that ring there
Are the clanging chimes of doom

(Bono)
Well tonight thank God it’s them
Instead of you

(Boy George & anderen)
And there won’t be snow in Africa this Christmas time
The greatest gift they’ll get this year is life
Where nothing ever grows
No rain or rivers flow
Do they know it’s Christmas time at all?

(Marilyn & Glenn Gregory (Heaven 17))
Here’s to you

(Paul Young)
Raise a glass for everyone

(Marilyn & Glenn Gregory (Heaven 17))
Here’s to them

(Paul Young, Marilyn & Glenn Gregory)
Underneath that burning sun
Do they know it’s Christmas time at all?

(Allen)
Feed the world
Feed the world
Feed the world
Let them know it’s Christmas time again

Feed the world
Let them know it’s Christmas time again

Trevor Horn produceerde de B-kant, die de muziek van het nummer bevatte met boodschappen van artiesten die niet aanwezig konden zijn op de opnamedag, waaronder David Bowie, Paul McCartney, leden van Big Country en Frankie Goes To Hollywood’s Holly Johnson.

26 november 1984

Band Aid – Do They Know It’s Christmas?

Geldof verscheen op de Britse radio om de plaat te promoten. Al het geld zou naar het goede doel gaan en hij startte een actie om te zorgen dat eventuele belastingen op de single werden kwijtgescholden of geretourneerd. Uiteindelijk kreeg hij dat voor elkaar.

3 december 1984

De single werd uitgegeven in Engeland. Een week later kwam de single binnen op nummer 1 in de Britse hitlijsten, waar de single vijf weken zou verblijven. De nummer twee in de hitlijsten, Wham!’s Last Christmas, zou de nummer 1 positie niet halen. Wham! besloot alle opbrengsten van hun single ook aan de Band Aid Trust te doneren.

4 december 1984

De single werd uitgegeven in Nederland. Ook in Nederland werd de single een groot succes en bereikte begin 1985 de eerste positie in de hitlijsten.

Gevolgen

USA For Africa – We Are The World

Bob Geldof had gehoopt ongeveer £ 70.000 op te kunnen halen voor het doel, wat ruim werd gehaald. Binnen een jaar had de single alleen al £ 8 miljoen opgebracht.

De organisatie van het nummer bleek de aanleiding voor het organiseren van Live Aid, dat werd georganiseerd op 13 juli 1985 (over die dag later meer in een ander artikel). Het bleek ook aanleiding te geven aan Lionel Richie en Michael Jackson om een Amerikaanse versie te maken, wat resulteerde in USA For Africa’s We Are the World, een draak van een nummer.

Kritiek

Er volgde ook nogal wat kritiek op het nummer en zijn tekst:

• Imperialistische en betuttelende boodschap
  Afrika kan het niet alleen, daar zijn echt (voornamelijk blanke !) Britse popsterren voor nodig.
• Well tonight thank God it’s them instead of you
  Dus: wees blij dat zij het zijn? De regel die Bono in eerste instantie niet wilde zingen (begrijpelijk).
• And there won’t be snow in Africa
  En Mount Kilimanjaro dan?
• No rain or rivers flow
  De langste rivier ter wereld, de Nijl?
• Do They Know It’s Christmas?
  Een nogal vreemde vraag voor het continent met bijna 400 miljoen Christenen.

In 1985 stelde The Smiths’ Morrissey zelfs: “I’m not afraid to say that I think Band Aid was diabolical. Or to say that I think Bob Geldof is a nauseating character. Many people find that very unsettling, but I’ll say it as loud as anyone wants me to. In the first instance the record itself was absolutely tuneless. One can have great concern for the people of Ethiopia, but it’s another thing to inflict daily torture on the people of Great Britain. It was an awful record considering the mass of talent involved. And it wasn’t done shyly. It was the most self-righteous platform ever in the history of popular music”. Een typische Morrissey uitspraak, die weer eens de bladen haalde, en ongetwijfeld gedeeld werd in alternatieve kringen, maar in essentie klinkt als mislukte grap, een nogal goedkope ook.

Feed The World

Recensie

Er zijn zeker problemen met het nummer, maar destijds was het samenkomen van al die namen een prestatie van formaat. Het uiteindelijke doel was toch het ophalen van geld voor een goed doel, terwijl velen nog steeds niet op de hoogte waren van de onmenselijk hongersnood in Ethiopië. Daar slaagde de single extreem goed in.

Na Band Aid volgden vele initiatieven: USA For Africa, Live Aid, Farm Aid, Comic Relief, Hands Across America.

Het nummer an sich is wellicht niet al te bijzonder, maar ik hoor het nog steeds graag en staat als een monument van oprechtheid en menselijkheid in de, tot dan toe, grauwe, deprimerende en kille jaren (19)80.

Conclusie

Jaren later zei Bob Geldof: “I am responsible for two of the worst songs in history. One is ‘Do They Know It’s Christmas?’ and the other one is ‘We Are The World'”. Ik ben het niet helemaal eens met Geldof’s conclusie.

De vraag die wel gesteld moet worden is hoeveel al dat geld nou daadwerkelijk heeft opgeleverd. Van de miljoenen en miljoenen die zijn opgehaald (ook met Live Aid) verdween hoogstwaarschijnlijk een groot deel in de zakken van lokale krijgsheren.

Achteraf gezien was de hele actie wellicht ook naïef, omdat de voedselhulp het bewind van de Ethiopische dictator Mengistu waarschijnlijk alleen maar heeft verlengd, en daarmee dus ook het menselijk lijden.

Zangers

Band Aid – Do They Know It’s Christmas? – Reclame

Robert “Kool” Bell (Kool & the Gang), Bono (U2), Pete Briquette (The Boomtown Rats), Adam Clayton (U2), Phil Collins (Genesis / solo artiest), Chris Cross (Ultravox), Simon Crowe (The Boomtown Rats), Sara Dallin (Bananarama), Siobhan Fahey (Bananarama), Johnny Fingers (The Boomtown Rats), Bob Geldof (The Boomtown Rats), Boy George (Culture Club), Glenn Gregory (Heaven 17), Tony Hadley (Spandau Ballet), John Keeble (Spandau Ballet), Gary Kemp (Spandau Ballet), Martin Kemp (Spandau Ballet), Simon Le Bon (Duran Duran), Marilyn, George Michael (Wham!), Jon Moss (Culture Club), Steve Norman (Spandau Ballet), Rick Parfitt (Status Quo), Nick Rhodes (Duran Duran), Francis Rossi (Status Quo), Sting (The Police), Andy Taylor (Duran Duran), James “J.T.” Taylor (Kool & the Gang), John Taylor (Duran Duran), Roger Taylor (Duran Duran), Dennis Thomas (Kool & the Gang), Midge Ure (Ultravox), Martyn Ware (Heaven 17), Jody Watley, Paul Weller (The Style Council), Keren Woodward (Bananarama), Paul Young.

Muzikanten

• Phil Collins – drums
• John Taylor – bas
• Midge Ure – keyboards en programmeren

Andere versies

• In 1989 werd Do They Know It’s Christmas? opnieuw opgenomen, onder de naam Band Aid II, door Stock, Aitken & Waterman. De single werd op 11 december uitgebracht en ook deze versie werd een groot succes. De opbrengsten gingen (wederom) naar Ethiopië. Een aantal artiesten die meewerkten: Bananarama, Jason Donovan, Kylie Minogue, The Pasadenas, Chris Rea, Cliff Richard, Lisa Stansfield, Technotronic en Wet Wet Wet.
• Op 29 november 2004 werd Do They Know It’s Christmas? uitgebracht onder de naam Band Aid 20 (verwijzend naar het 20-jarig jubileum van het origineel), deze keer gericht op hulp in Darfur, Soedan. De uitgave viel samen met de allereerste uitgave van het Live Aid concert op DVD. Een aantal artiesten die meewerkten: Bono, Chris Martin, Katie Melua, Róisín Murphy, Snow Patrol, Joss Stone, Sugababes en Robbie Williams.
• Op 17 november 2014 werd Do They Know It’s Christmas? uitgebracht onder de naam Band Aid 30, deze keer gericht op de Ebola crisis. Een aantal artiesten die meewerkten: Bastille, Bono, Paloma Faith, Guy Garvey, Ellie Goulding, Rita Ora, Ed Sheeran, Karl Hyde en Jessie Ware.

Het Engelse satirische programma Spitting Image bracht in 1986 het nummer We’re Scared Of Bob (als B-kant van The Chicken Song) uit, waarin verschillende artiesten ’toegeven’ dat ze alleen hadden meegedaan omdat ze geen ‘nee’ durfden te zeggen tegen Bob (Geldof).

Band Aid at Live Aid

Ter afsluiting

Wat vind jij van Band Aid’s Do They Know It’s Christmas?. Laat het weten!

Video/Spotify
Bij dit verhaal is een video opgenomen. Klik op de volgende link om deze te zien: Video: In 1984 bestormde liefdadigheid de hitlijst: Do They Know It’s Christmas?. De A Pop Life afspeellijst op Spotify is ook aangepast.