Holger Czukay – Der Osten Ist Rot

Holger Czukay 1983 (foto: Conny Plank)

Inleiding

Toen ik begin jaren (19)80 weer in aanraking kwam met Japan en David Sylvian bracht dat me vervolgens in aanraking met een enorm arsenaal aan nieuwe muziek, waaronder experimentele (elektronische) muziek, zoals Yellow Magic Orchestra, Karlheinz Stockhausen en Holger Czukay. Een intrigerende ontdekkingstocht volgde. In 1984 bracht Holger Czukay het album Der Osten Ist Rot uit, wat mijn introductie betekende tot zijn muziek. Een terugblik.

Holger Czukay

Op 24 maart 1938 werd Holger Schüring geboren in Gdansk, Polen. Door de oorlog kwam er niet veel terecht van een reguliere schooltijd. Ondanks zijn gebrek aan scholing kreeg hij een baan in een radio reparatie winkel. Hij leerde niet alleen elektrische apparatuur te repareren, maar hij raakte ook gefascineerd door radio en haar mogelijkheden. Met name dat laatste zou van onschatbare waarde blijken voor Schüring’s verdere carrière.

De reden voor de naamswijziging en wanneer deze werd geïntroduceerd, en werd ingezet als artiestennaam, is niet helemaal duidelijk. Czukay heeft weleens beweerd dat hij eigenlijk Czukay heette en Schüring is aangenomen om de vlucht naar Duitsland te vergemakkelijken. Zoals Czukay in 1997 zei: “The people can write about me what they want, as long as it’s not the truth”…

Van 1963 tot 1966 studeerde Czukay muziek onder leiding van niemand minder dan Karlheinz Stockhausen, een van de meest invloedrijke (Duitse) componisten uit de 20e eeuw en pionier op het gebied van de elektronische muziek. Czukay: “Karlheinz taught me so much, including importantly to: ‘find your own sound’.” Czukay hield niet van pop en rock muziek, totdat hij in 1967 een liedje van The Beatles hoorde, I Am The Walrus. Czukay ging op zoek naar meer en meer muziek en ontdekte een hele wereld aan prachtige (experimentele) muziek, waaronder Frank Zappa en The Velvet Underground.

CAN – Tago Mago, Ege Bamyasi, Future Days

CAN

In 1968 richtte Czukay, samen met studievriend Irmin Schmidt, de band CAN op. De naam CAN schijnt het acroniem te zijn geweest voor Communisme, Anarchie en Nihilisme. Begin 1970 bestond de band uit Holger Czukay (bas, tapes en radio), Michael Karoli (gitaar), Jaki Liebezeit (drums), Irmin Schmidt (keyboards) en Damo Suzuki (zang). In deze samenstelling bracht CAN haar meest invloedrijke albums uit: Tago Mago (1971), Ege Bamyasi (1972) en Future Days (1973).

De band was een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de zogenaamde Duitse kraut-rock scene. CAN bracht genres als (psychedelische) rock, funk, musique concrète, avant-garde en jazz samen, muziek die nog steeds veel indruk maakt en haar tijd ver vooruit was. De invloed van CAN reikt tot genres als post-punk, ambient en elektronische muziek.

Eind 1977 was de magie tussen CAN en Czukay voorbij. Hij verliet de band, of werd hij gevraagd op te stappen? Feit is dat Czukay’s ontwikkeling als bassist achterbleef bij de ontwikkelingen die de andere leden doormaakte, iets wat Czukay ook ruimhartig erkende.

In zijn laatste dagen bij CAN legde Czukay zich steeds meer toe op geluid(-scollages) waarin hij korte golf radio, Morse code, tape recorders en diverse andere objecten gebruikte. Zijn manier van werken bleek van onschatbare waarde voor de ontwikkeling van sampling, zowel technisch als artistiek.

Holger Czukay – Canaxis 5, Movies, On The Way To The Peak Of Normal

Solo

In 1969 had Czukay zijn eerste soloalbum, Canaxis 5 uitgebracht en bij zijn vertrek uit CAN moest hij zijn solo carrière vormgeven. Hij herinnerde zich Stockhausen’s advies, ‘find your own sound’, en ging op zoek. Het resultaat is te horen op zijn echte debuut: Movies uit 1979. Geholpen door meerdere ex-CAN leden, speelde Czukay bijna alles: gitaar, bas, keyboards en synthesizers. Het album werd juichend ontvangen en zou een belangrijke inspiratiebron blijken voor Brian Eno en David Byrne’s invloedrijke My Life In The Bush Of Ghosts album uit 1981.

In 1981 volgde het derde Czukay album, On The Way To The Peak Of Normal, waarop hij onder andere samenspeelde met Jah Wobble, ex-CAN drummer Jaki Liebezeit en Conny Plank, de befaamde producer, die Czukay nog kende van de lessen die hij volgde bij Stockhausen.

Czukay begon samen te werken met verschillende artiesten, die Conny Plank’s studio bezochten, waaronder Devo en The Eurythmics. In 1983 bracht Czukay de single Snake Charmer, een samenwerking met Jah Wobble en U2’s The Edge. Hij maakte tevens kennis met David Sylvian, waarna hij meewerkte aan diens debuut soloalbum Brilliant Trees.

Holger Czukay – Der Osten Ist Rot

Der Osten Ist Rot

Met min of meer dezelfde mensen als op het voorgaande album, ging Czukay weer aan het werk met producer Conny Plank in zijn studio. Het resultaat Der Osten Ist Rot, werd begin 1984 uitgebracht (de precieze datum is onbekend).

Czukay ging verder waar hij gebleven was en maakte alweer een progressief, avant-gardistisch album, waarop genres samenkwamen en Czukay zijn tape-collages volop inzette. Destijds kostte dit enorm veel tijd, omdat tapes daadwerkelijk opgeknipt, aan elkaar geplakt en gesynchroniseerd moesten worden, allemaal handmatig.

Humor kan Czukay ook niet worden ontzegd. Op de achterkant van de hoes staat het volgende, in zowel Duits als Engels:

Rock warning notice: The party-leaders in Peking have published a new cultural-guide-book, which is specially dedicated to Red China’s youth. In this booklet “How to recognize decadent music”, the functionaries react against the increasing interest of the young Chinese to western music. Because there is a great demand on the black market for tapes of Rock’n’Roll and disco music. The worried guardians of revolutionary culture are warning of the “siren sound of the west” because rock music leads to alcohol and drug addiction, to violence and homosexuality. “The music of Elvis Presley is only the expression of a confused blind excitement”. The book closes with the serious warning that Rock’n’Roll endangers your health. It recommends Red Chinese productions, like the revolution song “The feaces-collectors descend from the mountain” for their soothing qualities. Stern Magazin nr. 15 1983

© 1984 Der Osten Ist Rot liner-notes

Heeft Czukay hierbij gekeken naar Frank Zappa’s verhaal Joe’s Garage, dat ook ingaat op de verdorvenheid van muziek, maar dan afgezet tegen het ayatollah regime in Iran?

Holger Czukay 1983/1984

Recensie

Zoals in de inleiding gezegd, kwam ik de naam Holger Czukay via Japan en, met name, David Sylvian. In 1984 bracht hij zijn prachtige debuutalbum Brilliant Trees uit, waarop de naam Holger Czukay voorkwam. Ik ging op zoek en kwam het laatste album tegen, Der Osten Ist Rot.

Om te zeggen dat het liefde op het eerste gezicht was, kan ik me niet zo herinneren, maar het album heeft me wel gegrepen. De opener The Photo Song klinkt, in eerste instantie, bijna lullig, maar is in feite behoorlijk ingenieus. Dat geldt voor veel van de muziek en collages op Der Osten Ist Rot.

Het titelnummer is een ‘bewerking’ van het Chinese volkslied, wat een ode lijkt te zijn aan Stockhausen’s Hymnen, een 1966/1967 compositie, gebaseerd op nationale volksliederen. Maar het album gaat veel verder, (avant-)disco, ambient, geluidscollages en Duitse rap.

Ik raad iedereen van harte aan dit album te luisteren. Ter voorbereiding van dit artikel heb ik het weer regelmatig gehoord. Het viel me niet tegen, verre van zelfs.

Holger Czukay – The Photo Song

Singles

Het album bracht 1 single voort, The Photo Song. Voor zover bekend zijn er twee videclips opgenomen, één voor de single en één voor Bänkel Rap.

Nummers

Alle nummers geschreven door Holger Czukay, tenzij anders aangegeven.

• The Photo Song
• Bänkel Rap
• Michy
• Rhönrad (Holger Czukay, Jaki Liebezeit)
• Collage (Holger Czukay, Jaki Liebezeit, Conny Plank)
• Esperanto Socialiste (Holger Czukay, Jaki Liebezeit)
• Der Osten Ist Rot (The East Is Red) (Nie Er) *
• Das Massenmedium (Holger Czukay, Jaki Liebezeit)
• Schaue Vertraunsvoll In Die Zukunft
• Träum’ Mal Wieder!

* Chinees volkslied, March Of The Volunteers, cover.

Muzikanten

• Holger Czukay – zang, gitaar, bas, orgel
• Jaki Liebezeit – drums, trompet, piano, orgel
• Michy – zang, orgel
• Conny Plank – synthesizer

Holger Czukay – Post 1984 albums

Na Der Osten Ist Rot

In 1987 werd de opvolger, Rome Remains Rome uitgebracht, met hulp van CAN’s Michael Karoli en Jaki Liebezeit, aangevuld met Jah Wobble. Hierna begon de vruchtbare samenwerking tussen Czukay en David Sylvian, die zou resulteren in twee albums: Plight And Premonition (1988) en Flux + Mutability (1989).

Tegelijkertijd werd gewerkt aan iets wat voor onmogelijk werd gehouden, een nieuw CAN album (met Czukay). In 1989 werd Rite Time, het laatste CAN album, uitgebracht. Het werd geen succes.

Czukay’s solo carrière werd weer opgepakt en bracht nog 6 soloalbums uit:

• Radio Wave Surfer (1991)
• Moving Pictures (1993)
• Good Morning Story (1999)
• La Luna (2000)
• Linear City (2001)
• 11 Years Innerspace (2015)

Czukay zou nog vele samenwerkingsverbanden aangaan en actief blijven in de muziek. Op 28 juli 2017 stierf Czukay’s vrouw en artieste U-She. Bijna 6 weken later, 5 september 2017, stierf Holger Czukay in zijn huis, CAN’s voormalige opnamestudio, nabij Keulen, Duitsland.

Ter afsluiting

Wat vind jij van Holger Czukay en/of CAN? Laat het weten!

Video/Spotify
Bij dit verhaal is een video opgenomen. Klik op de volgende link om deze te zien: Video: Holger Czukay – Der Osten Ist Rot. De A Pop Life afspeellijst op Spotify is ook aangepast.