Het muzikale antwoord op 9/11: Bruce Springsteen’s The Rising

Bruce Springsteen – Asbury Park Convention Hall 2002

Introductie

Op 21 september 2001 werd in de Verenigde Staten de telethon America: A Tribute to Heroes georganiseerd. Bruce Springsteen was daarbij. Hij deed My City Of Ruins, een prachtig ontroerend liedje met indrukwekkend achtergrondkoortje: het (muzikale) hoogtepunt van de uitzending.

9/11

Ik aan het werk (medio 2001)

We kunnen het niet hebben over de telethon of The Rising, zonder het te hebben over 9/11. De wereld was daarna nooit meer hetzelfde. Ik zat op mijn werk toen rond een uur of 3 ’s middags de eerste berichten binnenkwamen dat er iets ernstigs aan de hand was in New York. Er waren twee vliegtuigen neergestort of gebouwen ingevlogen. Al snel bleek dat er twee vliegtuigen de beide torens van het World Trade Center waren binnengevlogen. Ook het Pentagon bleek aangevallen te worden en er was een gekaapt vliegtuig onderweg naar Washington (dit stortte later neer, nadat de passiegers de controle over het vliegtuig probeerden terug te krijgen). Dit was geen ongeluk meer.

New York – 9/11

Toen ik thuis kwam direct de televisie aan en de hele avond aan het beeld gekluisterd gebleven. Elke keer dat de vliegtuigen naar binnen vliegen en de torens instorten weer het ongeloof (eigenlijk tot op de dag van vandaag). De verschrikkelijke beelden van mensen die vastzitten boven of rond de plek van de impact. Sommigen die het verkiezen de torens uit te springen. De totale ontreddering van alle New Yorkers. De krankzinnigheid van de daad en de gevolgen zijn niet te bevatten. Al snel gevolgd door de speculaties. Wie, wat, waarom?

Eerste kind

Ik weet nog goed dat er direct collega’s waren die zeiden dat de derde wereldoorlog zou uitbreken. Ik dacht dat niet, maar herinner me nog heel goed dat ik me wel zorgen maakte over de (nabije) toekomst. Op mijn verjaardag van 2001 kreeg ik een van de mooiste nieuwtjes uit mijn hele leven: Zühâl was zwanger. Ons eerste kind zou in november geboren worden. Lange tijd was ik niet zeker of ik wel kinderen wilde. De voornaamste reden daarvoor was dat ik twijfelde, of ik mijn kind er wel een plezier mee zou doen, hem of haar in deze wereld te brengen. Die gedachte kwam die dag nadrukkelijk terug. Deze aanslagen waren al verschrikkelijk, maar dit zou ook iets verschrikkelijks gaan betekenen voor de wereld.

De aanslagen zorgden ervoor dat George W. Bush zou op een aantal fronten oorlog gaan voeren, de Verenigde Staten op de rand faillisement terecht zou komen en dat er grote verdeeldheid gezaaid zou worden in de Westerse en Islamitische wereld. Meer en meer kwamen mensen tegenover elkaar te staan.

A tribute to heroes

Various Artists – America: A Tribute To Heroes

10 dagen na de aanslagen werd een speciale televisie uitzending gewijd aan alle slachtoffers en allen die hun leven gaven tijdens het uitvoeren van hun werk (waarmee duizenden levens zijn gered). De uitzending was een benefiet concert en was een samenwerking tussen de vier grote Amerikaanse televisie netwerken: Fox, ABC, NBC en CBS. Een aantal artiesten zou geld inzamelen voor de slachtoffers en hun families, met name voor de politie en brandweer van New York. De uitzending bevatte geen (!) reclame en werd op 4 december 2001 uitgebracht op CD en DVD.

Onder de artiesten die optraden bevonden zich Stevie Wonder, U2, Faith Hill, Tom Petty and the Heartbreakers, Neil Young, Alicia Keys, Billy Joel, Dixie Chicks, Mariah Carey, Sheryl Crow, Paul Simon en Willie Nelson. Zoals gezegd trad ook Bruce Springsteen op, begeleid door zijn vrouw Patti Scialfa en o.a. E Street Band leden Clarence Clemons en Steve Van Zandt. Het muzikale hoogtepunt van de avond. Een uitermate indrukwekkende én ontroerende uitvoering van het nummer My City Of Ruins.

Now’s there’s tears on the pillow
Darlin’ where we slept
And you took my heart when you left
Without your sweet kiss
My soul is lost, my friend
Tell me how do I begin again?
My city’s in ruins
My city’s in ruins

Now with these hands,
With these hands,
With these hands,
I pray Lord
With these hands,
With these hands,
I pray for the strength, Lord
With these hands,
With these hands,
I pray for the faith, Lord
We pray for your love, Lord
We pray for the lost, Lord
We pray for this world, Lord
We pray for the strength, Lord
We pray for the strength, Lord

Come on
Come on
Come on, rise up
Come on, rise up

© My City Of Ruins, Bruce Springsteen, 2002

Het eind van het nummer is een soort bezwering. Steeds luider en luider. Kippenvel gegarandeerd.

Bruce Springsteen – A Tribute To Heroes

‘We need you now’

Dat werd Springsteen toegeroepen vlak na de aanslagen. Het inspireerde hem tot het schrijven van nieuw materiaal. Springsteen kiest er voor het onbegrijpeleijke terug te brengen naar persoonlijke verhalen en inzichten; verhalen over moed, intens verdriet, overwinning en gemis. Nergens geeft Springsteen toe aan de woede, die vele Amerikanen voel(d)en. Er is geen enkele oproep tot wraak. Het album gold (en geldt) als een hoogtepunt in het oeuvre van Springsteen en als de belangrijkste artistieke Amerikaanse reactie op de gebeurtenissen van 9/11.

The E Street Band

Bruce Springsteen – The Rising advertentie

En dat samen met The E Street Band, voor het eerst sinds 1984. In de advertentie campagnes voor het album werd dat ook benadrukt. The Rising is het eerste album sinds Born In The USA, waarop de volledige E Street Band weer samenspeelt op nieuwe nummers. En zelfs een uitgebreide versie van The E Street Band. Nils Lofgren en Steve Van Zandt zijn beiden, als gitarist, te horen op het album. Naast Springsteen levert dat een muur aan gitaren op. De band is tevens uitgebreid met Soozie Tyrell, die viool en achtergrond vocalen toevoegt. Het resultaat is een album dat rockt en swingt zoals alleen Bruce Springsteen & The E Street Band dat kunnen. Het album klonk, voor die tijd, volstrekt uniek en eigen. De muzikale omlijsting, en de mannen en vrouwen die het uitvoeren, zijn allen een onmisbaar ingrediënt in het eindresultaat.

The Rising

Bruce Springsteen – The Rising

The Rising is het twaalfde album van Bruce Springsteen, en werd uitgebracht op 30 juli 2002. Dat is ook de dag dat ik het kocht. Ik kon niet wachten op het album. Hopelijk een terugkeer naar de oude vorm van Springsteen. Zoals zovelen met mij, vond ik de output in de jaren (19)90 bij lange na niet het niveau halen van daarvoor. Na één keer draaien was ik helemaal om. Springsteen klonk als herboren, The E Street Band rockte als nooit tevoren én de ontroering was daar!

Het album kende een paar opmerkelijke muzikale uitstapjes, zoals hip-hop ritmes en het geluid van Qawwali, de vocale muziek van mystieke Islamitische Sufi, gespeeld Asif Ali Khan en zijn groep. Maar de menselijkheid en de nummers maken het album tot een geheel. Beiden vieren de overwinning van menselijkheid over haat, liefde over wraak en troost over eenzaamheid. Een indrukwekkende prestatie én ervaring.

Asif Ali Khan Group

Ondanks dat het album in het licht wordt gezien van de aanslagen op 9/11, is een aantal nummers al geschreven voor die dag. Het al aangehaalde My City Of Ruins komt al uit 2000 en is geschreven met (het verpauperde) Asbury Park, Bruce’ vaak bezongen deel van New Jersey, in het achterhoofd. Maar ook You’re Missing is geschreven ver voor 9/11, namelijk in 1994 (!). Het is voor het album overigens wel geactualiseerd. Further On (Up the Road) is ook van 2000 en Waitin’ On A Sunny Day stamt van het midden van de jaren (19)90.

Desondanks staat het album geheel in het teken van 9/11. Zowel tekstueel als muzikaal. Het is een statement van jewelste van Springsteen om Worlds Apart te laten beginnen met Midden-Oosten muziek. De hoogtepunten zijn legio. Van rocker Lonesome Day naar Nothing Man. Van Worlds Apart naar Empty Sky.

I woke up this morning
I could barely breathe
Just an empty impression
In the bed where you used to be
I want a kiss from your lips
I want an eye for an eye
I woke up this morning to the empty sky

© Empty Sky, Bruce Springsteen, 2002

Van My City Of Ruins naar The Fuse. Van The Rising naar het hartverscheurende You’re Missing, het onbetwiste hoogtepunt van het album. Een prachtig klein liedje, dat gaat over het gemis dat wordt gevoeld in een gezin na het overlijden van de man/vader. De kleine alledaagse dingen in relatie tot het onbegrijpbare zijn prachtig verwoord. Het instrumentale coda dat het nummer uitluidt, roert (mij) tot tranen toe.

Shirts in the closet, shoes in the hall
Mama’s in the kitchen, baby and all
Everything is everything
Everything is everything
But you’re missing

New Jersey – Morris County – 9/11 Memorial

Coffee cups on the counter, jackets on the chair
Papers on the doorstep, you’re not there
Everything is everything
Everything is everything
But you’re missing

Pictures on the nightstand, TV’s on in the den
Your house is waiting, your house is waiting
For you to walk in, for you to walk in
But you’re missing, you’re missing
You’re missing when I shut out the lights
You’re missing when I close my eyes
You’re missing when I see the sun rise
You’re missing

Children are asking if it’s alright
Will you be in our arms tonight?

Morning is morning, the evening falls I have
Too much room in my bed, too many phone calls
How’s everything, everything?
Everything, everything
You’re missing, you’re missing

God’s drifting in heaven, devil’s in the mailbox
I got dust on my shoes, nothing but teardrops

© You’re Missing, Bruce Springsteen, 2002

Nummers

Bruce Springsteen – The Rising singles

Alle nummers geschreven door Bruce Springsteen.

• Lonesome Day
• Into The Fire
• Waitin’ On A Sunny Day
• Nothing Man
• Countin’ On A Miracle
• Empty Sky
• Worlds Apart
• Let’s Be Friends (Skin To Skin)
• Further On (Up the Road)
• The Fuse
• Mary’s Place
• You’re Missing
• The Rising
• Paradise
• My City Of Ruins

Tour

Naar aanleiding van The Rising werd uitgebreid getourd. Op 6 mei 2003 werd de Rotterdamse Kuip aangedaan. Een prachtige setlist. Ik weet nog dat het geluid erg verwaaide, iets dat ik nog niet eerder had meegemaakt in de Kuip. De inleidende tour, voor de grotere stadion tour uit 2003, vond een jaar eerder plaats. Het concert in Barcelona is opgenomen en eind 2003 op DVD uitgebracht. Aanrader!

Beoordeling

New York – World Trade Center model 1971

Het mooie van het album, wat eigenlijk geldt voor veel werk van Springsteen, is dat het tijdloos is en daadwerkelijk doet geloven dat, ondanks alle verdriet en onrecht, (het) leven de moeite waard is. Vele nummers van het album blijken ook los van 9/11 gezien te kunnen worden, en ook in andere contexten een betekenis te kunnen hebben. My City Of Ruins is ook ingezet in New Orleans als reactie op de verwoestingen door Hurricane Katrina. Tijdens de 2012 tour ter ondersteuning van het album Wrecking Ball werd het nummer elke avond een emotioneel afscheid van Clarence Clemons, die in 2011 was overleden.

Ik kan dit album niet genoeg aanbevelen. Het is Springsteen op zijn best en kunst op zijn best: Kunst die duidt, het onbegrijpelijke begrijpelijk en het onmenselijke menselijk maakt. Het is een klein wonder.

Ter afsluiting

Heb jij dit album van Bruce Springsteen? Wat vind jij er van? Laat het weten!