Nirvana en zwanenzang In Utero

Nirvana 1993

Teenage angst has paid off well
Now I’m bored and old

Inleiding

In 1993 stond Nirvana voor de opdracht om het baanbrekende Nevermind op te volgen. Dat album gold destijds al als een belangrijk keerpunt in de geschiedenis van de rock en popmuziek. In Utero moest de tegenhanger worden, maar toch ook weer niet. Het verhaal van het derde en laatste Nirvana studio album.

Nirvana

Op 19 maart 1988 trad Nirvana voor het eerst op. De band bestond destijds uit Kurt Cobain (gitaar, zang), Krist Novoselic (bas) en Aaron Burckhard (drums). Het aantal drummers dat de band achtereenvolgens versleet is van een This Is Spinal Tap-achtige grandeur. Na Burckhard kwamen Melvins drummer Dale Crover, Dave Foster, opnieuw Burckhard, opnieuw Foster, gevolgd door Chad Channing. In november 1988 debuteerde de band met de single, een cover van Shocking Blue, Love Buzz op het fameuze Sub Pop label uit Seattle. In juni 1989 verscheen het debuutalbum Bleach. Het album verkocht behoorlijk goed, zeker gezien het feit dat er nauwelijks promotie voor werd gedaan. Eind 1989 werd de EP Blew uitgebracht.

De drummer saga startte weer op. Channing werd vervangen door Dan Peters, weer door Crover en uiteindelijk door een jonge drummer genaamd Dave Grohl. Opnamen voor het nieuwe album werden opgestart, maar eerst werd er gezocht naar een groter label dat de belangen van Nirvana beter kon behartigen. Het werd DGC Records, een sublabel van David Geffen.

Nirvana – Bleach & Nevermind

Met Butch Vig werd het album Nevermind opgenomen. De eindmix werd gedaan door Andy Wallace, waar de band naderhand ontevreden mee was: het geluid was te glad. Op 24 september 1991 werd het album uitgebracht, waarvan de platenmaatschappij gokte op een verkoop van 250.000 exemplaren. Maar, de eerste single Smells Like Teen Spirit, werd een onverwacht succes. Tegen Kerst 1991 verkocht het album 400.000 exemplaren per week. Nirvana werd groot, zeer groot zelfs. Nevermind bereikte de eerste plaats van de Amerikaanse Billboard hitlijsten. In totaal werden meer dan 30 miljoen (!) exemplaren van het album verkocht.

Maar, wellicht belangrijker, Nirvana werd gezien als de vaandeldrager van een nieuwe muziekstroming, grunge genaamd, die de hele muziekindustrie een schop onder de kont gaf, net als The Sex Pistols dat hadden gedaan in 1977. Het belang van Nevermind werd dan ook vergeleken met het klassieke Never Mind The Bollocks, Here’s The Sex Pistols album, niet toevallig één van Cobain’s favoriete albums.

In 1992 speelde Nirvana op het Engelse Reading Festival, later uitgebracht op Live At Reading, een hoogtepunt in de carrière van de band. Ondertussen ging het niet goed met Cobain, heroïne had zijn intrede gedaan. Omdat nieuw materiaal uitbleef bracht DGC samen met Sub Pop eind december 1992 de verzamelaar Incesticide uit. De band, en Cobain in het bijzonder, werd totaal overvallen door het plotselinge succes en kon er slecht mee omgaan. Het feit dat de band persoonlijk verantwoordelijk werd gehouden voor het populariseren van grunge en alternatieve rock hielp niet mee.

Nirvana – In Utero

In Utero

Op 21 september 1993 (in Europa 14 september) bracht Nirvana de langverwachte opvolger van Nevermind uit, een album dat in alles het tegenovergestelde moest worden van Nevermind. Maar, klopt dat verhaal wel?

Toen werk aan In Utero werd gestart zat producer Steve Albini aan de knoppen. Albini was bekend als onafhankelijk en kritisch op main stream muziek. Dat was precies wat de band wilde. Op 13 februari 1993 begonnen de opnamen in Cannon Falls, Minnesota. In twee weken werd het album opgenomen én gemixt. Na de nieuwe nummers gehoord te hebben was de platenmaatschappij niet blij. Cobain’s nummers waren “not up to par” en het algehele geluid was “unlistenable”.

In het begin, wilde de band het album uitbrengen zoals het was, maar kreeg toch twijfels. Ze vroegen Albini om een remix, wat hij weigerde. In april 1993 zei Albini tegen de pers dat hij niet zeker wist of het album uit zou komen: “I wasn’t there when the band was having their discussions with the record label. All I know is … we made a record, everybody was happy with it. A few weeks later I hear that it’s unreleasable and it’s all got to be redone.” De band reageerde met een brief (zie hieronder), die integraal werd afgedrukt in een aantal publicaties. Zelfs David Geffen reageerde en stelde dat de platenmaatschappij alles zou uitbrengen wat de band aanbracht.

Scott Litt werd gevraagd nummers te remixen die initieel op de rol stonden voor singles, Heart-Shaped Box, Pennyroyal Tea en All Apologies. De rest van de nummers bleef intact. Echter, nadat de mastering klaar was en Albini het album hoorde, zei hij “The record in the stores doesn’t sound all that much like the record that was made, though it’s still them singing and playing their songs, and the musical quality of it still comes across.”

Het album kwam in vele landen binnen op de 1ste plaats van de hitlijsten, wat Nirvana’s status bevestigde. Ook al klonk In Utero vele malen harder en compromislozer van Nevermind, het succes was groot. Van het album werden meer dan 20 miljoen exemplaren verkocht. Hoezo tegenhanger?

Nirvana – Brief naar Newsweek

Nummer voor nummer

De openingszin (zie het citaat boven aan dit artikel) zegt al veel of is het ironie? Serve The Servants, mooie titel overigens, is een heerlijke opener voor het album. Scentless Apprentice is stevig en hard en geïnspireerd door Patrick Süskind’s prachtige roman Parfum. Het geschreeuw “Go away!” gaat door merg en been.

De eerste single Heart-Shaped Box is extra gemixt, maar valt niet echt uit de toon bij de rest van het album. Geschreven nadat Courtney Love Cobain een doosje in de vorm van een hart had gestuurd toen ze wist dat Cobain vrijgezel was. Hierop volgt één van Nirvana’s meest controversiële nummers, Rape Me, een manifest voor vrouwen en tegen geweld. Het nummer is muzikaal een Smells Like Teen Spirit, part II. Op de dubbele A-kant single All Apologies/Rape Me werd het nummer, na klachten, hernoemd naar Waif Me.

Frances Farmer Will Have Her Revenge On Seattle gaat over de actrice uit Seattle die door de pers werd verketterd, omdat ze onhandelbaar was. Later bleek dat ze leed aan schizofrenie. Dumb is een rustiger, toegankelijker nummer, zoals die ook op Nevermind te vinden waren. Volgens Cobain gaat het over mensen met een “shitty” leven en desondanks ‘gewoon’ gelukkig zijn.

Very Ape is een perfect Nirvana nummer, waarop de band speelt met dynamiek (waar The Smashing Pumpkins heer en meester in waren). Het volgende Milk It speelt ook met dynamiek, dat lijkt te gaan over Cobain’s moeite met bekendheid en drugs. De eerste zin van het refrein werd na zijn dood gezien als een aankondiging: “Look on the bright side, suicide”.

Pennyroyal Tea is een catchy nummer, dat op single zou worden uitgebracht, maar werd teruggetrokken na de plotselinge dood van Cobain. Radio Friendly Unit Shifter is wat nietszeggend, net als Tourette’s (wat iets weg heeft van Crass‘ Banned From The Roxy).

De afsluiter All Apologies is een favoriet nummer voor velen. Het gaat over Courtney Love en hun dochter Frances Bean en hoe gelukkig Cobain was met ze.

Nirvana – In Utero – Reclame

Recensie

Na de uitgave, en zeker na de voortijdige dood van Cobain, werd In Utero uitgepluisd op signalen en aanwijzingen over wat er nou precies speelde in Cobain’s leven. Hoe (on)gelukkig was hij nou met zijn vrouw Courtney Love? Hoe ging hij om met de druk? Hoe zat het met zijn gezondheid? Hoe paste het vaderschap bij zijn rockster status? Was er onenigheid in de band over royalties? Als je wil, kun je alles interpreteren zoals je je het wil zien/lezen. Het is maar goed dat de band hun album niet echt I Hate Myself And Want To Die hebben genoemd, zoals Cobain (grappend?) in interviews stelde…

Persoonlijk bevalt In Utero mij beter dan Nevermind, ook al bevat dat album Nirvana’s beste liedje Come As You Are. In Utero voelt directer, eerlijker en rauwer, ook al kennen de beide albums min of meer dezelfde ingrediënten. Rock, hard en snel, een rustige ballad en popmuziek.

Ook al luister ik weinig naar Nirvana en vind ik de hype rond de band en met name rond Cobain’s zogenoemde genie wat overdreven, de groep heeft een aantal prachtige en ontroerende nummers op plaat gezet. In Utero wint het dan op punten, ook al scheelt het niet veel met Nevermind.

Nirvana – Reactie op reactie fans MTV

MTV Interview

In de eerste week na de uitgave van In Utero werd Nirvana geinterviewed door MTV. In het uur durende programma werd ook aandacht besteed aan de ontvangst van het nieuwe album In Utero. Een aantal studenten had de cd meegekregen, twee dagen de tijd gehad om te luisteren en een mening te vormen en deze te presenteren aan MTV. Ze namen hun rol (zeer) serieus en kwamen met op- en aanmerkingen en zeker ook kritiek. Ook al was Nirvana was groot in 1993, heel groot, niet iedereen was overtuigd. Er waren zelfs mensen die nog nooit van Nirvana hadden gehoord.

Bekijk de opvallende video hier.

Nirvana – In Utero – De singles

Singles

Er zijn twee singles uitgebracht van In Utero.

• Heart-Shaped Box
  (uitgebracht op 30 augustus 1993)
• All Apologies / Rape Me
  (uitgebracht op 6 december 1993)

Zoals hierboven al vermeld werd Pennyroyal Tea teruggetrokken na de dood van Cobain.

Nirvana – In Utero – CD

Nummers

Alle nummers geschreven door Kurt Cobain, tenzij anders aangegeven.

• Serve The Servants
• Scentless Apprentice (Kurt Cobain, Krist Novoselic, Dave Grohl)
• Heart-Shaped Box
• Rape Me
• Frances Farmer Will Have Her Revenge On Seattle
• Dumb
• Very Ape
• Milk It
• Pennyroyal Tea
• Radio Friendly Unit Shifter
• Tourette’s
• All Apologies

Niet-Amerikaanse persingen werden gevolgd door 20 minuten stilte en het nummer Gallons Of Rubbing Alcohol Flow Through The Strip (geschreven door Kurt Cobain, Krist Novoselic, Dave Grohl). Het nummer werd in januari 1993 opgenomen tijdens een jam-sessie in Brazilië.

Muzikanten

• Kurt Cobain – zang, gitaar
• Krist Novoselic – bas
• Dave Grohl – drums, percussie, achtergrondzang

Met hulp van:

• Kera Schaley – cello op Dumb en All Apologies

Nirvana – In Utero Tour

Na In Utero

In november 1993 nam Nirvana een optreden op voor het televisie programma MTV Unplugged. Het werd een intense uitzending, waarin de groep veel covers speelde. Een jaar later zou het de eerste postume uitgave van Nirvana worden, Unplugged In New York.

Begin 1994 startte Nirvana een Europese tour in het kader van In Utero. Hun laatste concert van die tour vond plaats op 1 maart 1994 in Rome. Drie dagen later trof Courtney Love Cobain bewusteloos aan in zijn hotelkamer. Hij werd naar het ziekenhuis gebracht. De combinatie van (voorgeschreven) rohypnol en alcohol waren bijna fataal bleken. De rest van de tour werd afgezegd.

In de volgende weken kwam de heroïne weer terug in Cobain’s leven, werd hij gedwongen af te kicken in een kliniek, die hij minder dan een week later verliet. Een week later werd Cobain dood aangetroffen in zijn huis in Seattle. Drie dagen eerder, op 5 april 1994, had hij zich door zijn hoofd geschoten. Hij had een afscheidsbrief achtergelaten, waarin Neil Young werd geciteerd: “I don’t have the passion anymore, and so remember, it’s better to burn out than to fade away”. Cobain’s zelfmoord was wereldnieuws. Nirvana albums waren niet aan te slepen.

Nirvana – Unplugged In New York

Na Cobain’s dood werd Nirvana opgeheven en in de loop der tijd verschenen nog vele (live) albums:

• MTV Unplugged In New York
  (uitgebracht op 1 november 1994)
• From the Muddy Banks Of The Wishkah
  (uitgebracht op 1 oktober 1996)
• Live at Reading
  (uitgebracht op 3 november 2009)
• Live At The Paramount
  (uitgebracht op 5 april 2019)
• Live And Loud
  (uitgebracht op 30 augustus 2019)

Uiteraard zijn er sindsdien vele compilaties verschenen, maar voor Nirvana geldt dat de 3 studio albums moeten worden aangeschaft, aangevuld met het fantastische MTV Unplugged In New York.

Ter afsluiting

Wat is jouw mening over In Utero en Nirvana? Laat het weten!

Video/Spotify
Bij dit verhaal is een video opgenomen. Klik op de volgende link om deze te zien: Video: Nirvana en zwanenzang In Utero. De A Pop Life afspeellijst op Spotify is ook aangepast.