Paradiso by night
Inleiding
Vandaag, 30 maart 2018, bestaat poppodium Paradiso 50 jaar. De mooiste concertlocatie van Nederland. Volgens sommigen zelfs ter wereld. Ik geloof het direct.
Vrije Gemeente
Twee predikanten (met ongeveer 350 volgelingen) keerden zich af van de Hervormde Gemeente, vanwege bezwaren met de verstikkende kijk op het leven. De predikanten stonden ook open voor andere religies en levensopvattingen, waaronder boeddhisme en confucianisme.
Na een tijdje kon de Vrije Gemeente, zoals ze zich nu noemden, een stuk grond kopen langs de Singelgracht in Amsterdam. Het bouwterrein lag naast het Huis van Bewaring en het Kantongerecht (nu politiek centrum De Balie). Schuin tegenover het gebouw van de Vrije Gemeente zou het Barlaeus Gymnasium worden gebouwd.
Ontwerp gebouw
Klik op de ontwerpen voor een grotere en complete afbeelding.
Voor het ontwerp van het gebouw van de Vrije Gemeente werd een prijsvraag uitgeschreven. Omdat geen van de ontwerpen voldeed aan de eisen werd de eerste prijs niet toegekend. Maar na extra overleg werd het ontwerp, met de naam “Begin”, van architect G.B. Salm gekozen. De architect is onder andere ook verantwoordelijk voor het Artis-Aquarium.
Verenigingsgebouw der Vrije Gemeente Weteringschans 1880-1883
Paradiso 1900-1905
Op 24 mei 1879 werd met de bouw begonnen, die al een jaar later, op 2 mei 1880, werd afgerond.
Het gebouw was erg functioneel in zijn inrichting. Na de entree geeft de hal toegang tot de verenigingsruimte in de grote hal en via de trappen links en rechts betrad je de galerijen (de balkons). Aparte ingangen in de zijgevels gaven rechtstreeks toegang tot de verenigingsruimte (nu gebruikt om apparatuur van artiesten in- en uit te laden). De indeling geldt tot de dag van vandaag.
In 1965 verhuisde de Vrije Gemeente naar Buitenveldert. Het oude gebouw werd voorlopig gebruikt als opslagplaats.
De nieuwe tijd ging echter niet aan het gebouw voorbij. Er werden manifestaties, “happenings”, georganiseerd.
Cosmisch Ontspanningscentrum Paradiso
Paradiso (en Amsterdam) september 1978
Op 30 maart 1968 werd het gebouw officieel ‘Cosmisch Ontspanningscentrum Paradiso’. In het begin van haar bestaan werden er happenings georganiseerd, met een nadruk op (live) muziek. De hippie cultuur heeft een tijd goed gefunctioneerd, maar later in de jaren (19)70 werd het steeds grimmiger in Paradiso. Harddrugs, en met name heroïne, deden hun intrede in de stad en dus ook in Paradiso.
Met het aantreden van een nieuwe directeur in 1977 keerde het tij en werd Paradiso pas echt het poppodium zoals dat heden ten dage bekend en geroemd is.
Sloop?
Begin jaren (19)70 presenteerde horeca exploitant Bouwes zijn plannen voor het Leidseplein. De gevangenis op het Kleine Gartmanplantsoen zou sluiten, want in de nieuwe Amsterdamse wijk Zuidoost werd de Bijlmerbajes gebouwd en geopend. Bouwes had plannen voor een hotel, parkeergarage, winkels en horeca.
Paradiso Actiegroep Bouw-es-wat-anders
De Balie en Paradiso moesten er voor wijken. De toekomst van Paradiso was opeens onzeker geworden. In de gemeenteraad had Bouwes een belangrijke medestander in wethouder Lammers. Als reactie op de plannen ontstond de actiegroep “Bouw-es wat anders”. De actiegroep had o.a. kunstenaar Wim T. Schippers en politica Hedy d’Ancona in haar gelederen, maar ook een aantal architecten.
In 1977 werd een single uitgebracht, getiteld Leidseplein. Het B-kantje was Hoor Es Effe Bouwes als protest tegen de ‘vernieuwingsplannen’ van Bouwes.
Cultureel erfgoed
De smalle basis die de ontwikkelaar had in de gemeenteraad, was al in 1975 verdwenen (toen vertrok wethouder Lammers). Uiteindelijk overwon de actiegroep. De gemeenteraad stemde in met een nieuw bestemmingsplan, dat voldeed aan de wensen van de Amsterdammers. De dreigende sloop van Paradiso was van de baan.
Ook werd een verzoek ingediend om het gebouw op de monumentenlijst te plaatsen. Op 16 september 1980 werd Paradiso officieel opgenomen in het Rijksmonumentenregister onder nummer 6400.
Bouw/vouw platen
Ik weet niet precies wanneer deze beschikbaar zijn gekomen, maar er zijn bouw/vouw platen ontwikkeld, die (gratis) downloadbaar waren via de Paradiso website: www.paradiso.nl. Hieronder zijn ze weergegeven:
Klik op de vouw/bouw platen voor een grotere en complete afbeelding.
Concerten
Paradiso Bouw van het podium in de grote zaal
Alle groten der aarde hebben in Paradiso opgetreden, waaronder A Tribe Called Quest, Adele, Anthony & the Johnsons, B-52’s, Beck, Björk, The Black Crowes, Black Flag, Blondie, David Bowie, Herman Brood & His Wild Romance, James Brown, Captain Beefheart, Cat Power, Nick Cave, Cheb Khaleb, The Clash, George Clinton, The Counting Crows, Cuby & the Blizzards, Culture, The Cure, D’Angelo, Dead Kennedy’s, De Dijk, Doe Maar, Eminem, Faithless, Fatal Flowers, Bryan Ferry, Golden Earring, Guns N’ Roses, Herbie Hancock, Grace Jones, Joy Division, Kaiser Chiefs, Korn, Kraftwerk, Lenny Kravitz, Fela Kuti, Lady Gaga, LCD Soundsystem, Curtis Mayfield, Metallica, Charles Mingus, Van Morrison, Motörhead, Muse, Nirvana, Oasis, Pearl Jam, Tom Petty & The Heartbreakers, Pink Floyd, The Pixies, The Police, Iggy Pop, Prince, Public Enemy, R.E.M., Radiohead, Ramones, The Red Hot Chili Peppers, The Rolling Stones, The Roots, The Sex Pistols, Nina Simone, Simple Minds, Siouxsie & The Banshees, The Smashing Pumpkins, Patti Smith, Snoop Dogg, Sonic Youth, The Specials, Steel Pulse, Talking Heads, Tool, U2, UB40, Underworld, Urban Dance Squad, Vampire Weekend, The Velvet Underground, The White Stripes, Amy Winehouse, Bettie Wright en de Zangeres Zonder Naam.
Anno 2011
Paradiso, an Amsterdam Stage Affair
Paradiso is dé poptempel van Nederland, en misschien daarbuiten. Ter gelegenheid daarvan werd er een documentaire gemaakt over de zaal en haar geschiedenis, getiteld Paradiso, an Amsterdam Stage Affair. Jeroen Berkvens maakte een 90 minuten durende liefdesverklaring aan het mooiste poppodium van Nederland. Bezoeker herinneringen worden vermengd met interviews met en concertfragmenten van artiesten als Paul Weller, Henry Rollins, Jello Biafra, Johnny Rotten, Tom Barman, Martha Wainwright, Faithless, Patrick Watson, Daniel Johnston, The Sonics, Public Enemy en vele anderen. Ze vertellen wat het voor hen betekent om hier te spelen. De kleine trap van de kleedkamer naar het podium en de daarop volgende ontlading: het concert. De documentaire is een aanrader.
Anno 2013
Paradiso Lego & Paradiso 1968-2013
In 2013 vierde Paradiso haar 45 jarig bestaan. Het boekje Paradiso 1968 – 2013 werd uitgebracht. Alle concerten die in Paradiso zijn gegeven, zijn benoemd in het boekwerk. Althans, voor zover bekend, de eerste helft van de jaren (19)70 waren wat onduidelijk en er is veel materiaal weg, maar vanaf zo ongeveer de helft van de jaren (19)70 is het overzicht compleet. Een alleraardigst hebbedingetje, dat ik dan ook heb gekocht.
En, ook in dat jaar, werd er een heuse Lego set van Paradiso ontworpen door Dirk Plug. De set was een gelimiteerde opgave (slechts 50 stuks ontwikkeld) en is inmiddels niet meer verkrijgbaar. Opvallend, want de set kostte maar liefst € 65,-!
Paradiso Grote Zaal
Mijn Paradiso
Ik weet het niet helemaal zeker, maar ik vermoed dat mijn eerste Paradiso concert in 1986 moet zijn geweest. In augustus van dat jaar verhuisde ik naar Amsterdam. Ik studeerde, maar daar kwam het regelmatig niet van. Andere zaken waren belangrijker (muziek). Ik weet dat ik bands als The Fatal Flowers, Claw Boys Claw, Dread Zeppelin, The Paladins, Raymond van het Groenewoud, Herman Brood, etc., heb zien spelen in Paradiso, maar ik heb daar geen kaartje van en geen ‘bewijs’ in oude agenda’s.
Paradiso Glas in lood ramen
Maar, waarom is Paradiso dan zo top? Daar zijn een aantal redenen voor. De ambiance is fantastisch, het gebouw is mooi. De balkons maken de zaal intiem, ook al kunnen er zo’n 1500 mensen in. Het geluid is, uitzonderingen daargelaten, altijd goed. Het zicht is overal goed. Als je een beetje op tijd bent weet je zeker dat je het allemaal heel goed kan volgen. En, de geschiedenis speelt ook een rol. Ik heb veel indrukwekkende concerten gezien in Paradiso, concerten die me dagenlang in mijn greep hielden.
Ik koop ook al een aantal jaar een jaarabonnement. Het scheelt bij de aanschaf van kaartjes, in die zin, dat ik er niet aan hoef te denken een maandabonnement te kopen bij elk concert. Tevens steun ik Paradiso. Prima!
Paradiso Noord
Inmiddels organiseert Paradiso ook concerten op andere locaties. De Kleine zaal in Paradiso zelf, maar ook Paradiso Noord (de Tolhuistuin) en er zijn, namens Paradiso, ook concerten georganiseerd in Bitterzoet, People’s Place en de Duif. Ik heb in zowel Paradiso Noord als People’s Place 1 concert bijgewoond. Beiden leuk, overigens. Het aantal mensen dat bij deze concerten aanwezig kan zijn, ligt rond de 500/550. Concerten worden hierdoor nog intiemer. De Kleine zaal van Paradiso geeft ruimte aan ongeveer 250 mensen.
Prince
Een speciale vermelding uiteraard voor Prince. Hij heeft 5 keer opgetreden in Paradiso, waarvan ik er 4 heb meegemaakt. Ik was er niet bij op 29 mei 1981, toen Prince debuteerde in Nederland. Volgens overlevering was Paradiso uitverkocht en waren er ongeveer 25.000 mensen aanwezig. De werkelijkheid was dat de balkons gesloten bleven. Ik heb begrepen dat de opkomst rond de 600 lag.
Prince – Paradiso 1995 Eerste concert
In 1995 was hij in Nederland met de The Ultimate Live Experience tour. Tijdens het optreden in Den Bosch werd bekendgemaakt dat Prince in Paradiso zou spelen voor een aftershow. Daar moesten we heen. Met een taxi vanuit Den Bosch naar Amsterdam om de hele nacht in de Leidschestraat te liggen voor De Nieuwe Muziekhandel. Met succes: de kaarten waren binnen! Vervolgens met de trein weer naar Den Bosch voor het tweede concert en om uit te checken uit het hotel, die we dus voor niets hadden geboekt.
Na het tweede concert weer direct door naar Amsterdam om vervolgens mijn eerste Prince aftershow mee te maken. Wat een ervaring was dat! En zei hij nou echt dat hij de volgende dag weer zou komen? Nee, vast niet…. Wel dus. Op de zwarte markt kaarten gekocht voor aftershow nummer 2. Compleet anders als de voorgaande avond, maar alweer belachelijk goed.
Op 9 augustus 2013 maakte Prince bekend dat hij twee dagen later in Paradiso zou spelen. Twee concerten op één avond. Ik had de aankondiging gemist en toen ik het eindelijk doorhad was de verkoop alweer geweest. Gelukkig hadden Bram en Edward kaarten voor één show kunnen regelen. Tegen beter weten in bleef ik het proberen op de kaartverkoop site. Wonder boven wonder viel er 1 kaart vrij, die ik dus had. Ik kon 2 keer heen!
En wederom: ik zag Prince in Paradiso. Hoe kan het beter? De beste artiest in de beste zaal!
En op 25 april 2016 was ik er ook. Vier dagen daarvoor was Prince overleden. Toegang was gratis voor de afscheidsavond in Paradiso. Hoewel het niveau van de meeste optredens tenenkrommend slecht was, en het gemis van Prince daardoor wel heel erg duidelijk werd, was het toch leuk om zijn muziek nog een keer in Paradiso te horen.
Beste concerten
Maar ik heb niet alleen legendarische Prince concerten meegemaakt. Alle onderstaande concerten waren memorabel. Allemaal hebben ze me dagenlang bezig gehouden:
2015 Kraftwerk Paradiso
- The Ramones, 08-06-1988
- Wendy & Lisa, 29-04-1989
- Lenny Kravitz, 13-12-1989
- Public Enemy, 30-08-1992
- Prince, 26-03-1995 & 27-03-1995
- Iggy Pop, 04-12-1999
- LCD Soundsystem, 04-05-2010
- The Specials, 14-09-2011
- D’Angelo, 31-01-2012
- Smashing Pumpkins, 26-07-2013
- Prince & 3rd Eye Girl, 11-08-2013
- Waterboys, 06-12-2014
- Kraftwerk, 16-01-2015
- D’Angelo, 02-03-2015
- Underworld, 24-03-2015 & 31-03-2016
- LCD Soundsystem, 12-09-2017
Alle concerten
Voor diegenen die maar niet genoeg kunnen krijgen, hierbij de complete lijst van Paradiso concerten die ik tot nu toe heb bezocht.
Ter afsluiting
Tot zover mijn ode aan de allermooiste concertzaal van Nederland. Wat zijn jouw mooiste ervaringen in Paradiso? Laat het weten!
8 reacties
Ga naar reactie formulier
Mooi beschreven, leuke info over de historie van Paradiso. Mijn mooiste muziekmomenten heb ik in daar beleefd!
Ik ben maar een aantal keer in paradiso geweest, maar dat intieme en toch door de hoge plafonds en kerkramen grootse gevoel is zeer overweldigend maar ook weer vertrouwd. Ik heb er 3x de Nits gezien en de laatste keer bij hun 40jaar jubileum toen onverwacht burgemeester Eberhard van der Laan hun een lintje kwam opspelden dat was toch wel een heel bijzonder moment.
Auteur
Dat is zeker bijzonder. Wist niet dat dat in Paradiso was.
Mooi artikel weer over de heilige popgrond van Amsterdam. Heel veel verschillende herinneringen heb ik aan deze bijzondere plek.
Als puber mijn tweede huiskamer vanuit onze uitvalsbasis ‘De Luchtplaats’, ooit de luchtplek van de naastgelegen voormalige gevangenis.
De ingang van De Luchtplaats zat in de deels gesloopte gevangenismuur naast Paradiso en zo had je een perfecte toegang tot beide locaties.
Zo kon het gebeuren dat je onverwachts les kreeg in katapult schieten, in de kelder van het complex. Met knikkers als munitie flessen aan diggelen knallen, met een oorverdovend glasgerinkel als resultaat. Prachtig!
Helaas heb ik nooit precies bijgehouden welke concerten ik er allemaal bezocht heb, ben bang dat ik er vele vergeten ben.
Ook omdat we begin jaren 80 niet altijd bewust in Paradiso voor een concert kwamen. Als de deur open stond, ging je naar binnen (vaak met dank aan de bevriende portiers destijds) en zag je wel wat er gaande was.
De genoemde vouw-/bouwplaten zijn overigens een jaar of 6-8 geleden gratis uitgegeven in Paradiso zelf tijdens de Amsterdamse Uitmarkt, waar toen ook activiteiten waren. Ik moet er ergens nog een paar hebben liggen.
Tip:
Qua publicaties rondom Paradiso zijn de fotoboeken met de tijdelijke bewoners van Max Natkiel ook memorabel: Paradiso Stills (hier een deel daarvan: http://www.pllls.nl ) uit 1986 met een reprint een paar jaar geleden.
Op basis van de boeken is ook een film gemaakt met een deel van de in de jaren 80 geportretteerde personen in hun huidige situatie/leefomgeving: Paradiso Still Lives.
Over de geschiedenis van Paradiso kan je uren en misschien wel dagen door mijmeren, ben blij en trots dat ik er deel van uit heb kunnen maken, op mijn manier.
Happy birthday, Paradiso!
Auteur
Dank je wel voor je uitgebreide herinneringen. Mooie verhalen! Omdat mijn jeugd zich niet in Amsterdam afspeelde ging ik altijd naar De Koog in Zuid-Scharwoude, waarvik ontelbare bandjes heb gezien. Ik weet ook niet meer wat ik daar allemaal heb gezien.
En ja, Paradiso Stills! Helemaal vergeten! Ik neem het op als ik het artikel ga bijwerken.
Tja mooi verhaal over Paradiso – jarenlang naast het Paard van Troje in Den Haag onze favoriete concertpodium. Heel veel gezien – uiteraard ook vier keer Prince aftershows – nee, niet die eerste in 1981. Hoewel ik toen wel wilde gaan – ik was en ben lid van OOR – en daarin werd hij vergeleken met Jimi Hendrix – uiteindelijk toch maar niet gegaan. Hoe dom kan je zijn (achteraf). Veel gezien daar. Een kleine bloemlezing: Paul Young, Thomas Dolby, Mark Almond, John Martyn, Billy McKenzie, Nik Kershaw, The Time, FDeLuxe, Emerson Lake & Palmer, Robert Fripp – League of Crafty Guitarists, Discipline (gingen daarna weer verder als King Crimson), Marcus Miller, Bruford, Alan Holdsworth, John McLaughlin, Saga, TC Matic, Jonas Hellborg, Wayne Shorter, Defunkt, Lenny Kravitz, Prefab Sprout, Gino Vannelli, Robben Ford, Tony Joe White, George Clinton, Simon Phillips etc. En bijna Jeff Beck – we hadden kaartjes maar Nederland speelde op de WK tegen Brazilië – we hoopten dat Jeff later zou beginnen, Nee dus, en toch maar voor het voetbal gekozen in een gezellig Amsterdams café. Helaas een gelijkspel en verloren na strafschoppen. Was toch wel een topavond zonder concert. Uiteraard ook aanwezig op 25 april na het overlijden van Prince. Wat een baggeroptredens – leuk geprobeerd, maar niet meer dan dat. Het enige ontroerende en prachtig gezongen nummer was The Beautiful Ones door Sandra St Victor (van de Family Stand).
Paradiso – plek van een heel mooi en divers muziekleven.
Auteur
Mooie concerten gezien! En, inderdaad, Sandra St Victor was wel goed, erg goed zelfs.
Auteur
A Pop Life geldt als bron voor de wikipedia entry