The Special AKA en de zwanenzang uit 1984, In The Studio

The Special AKA, 1984 (vlnr: Jerry Dammers, Rhoda Dakar, John Bradbury, Stan Campbell, Gary McManus, Edigio Newton, John Shipley)

Inleiding

Nadat The Specials in 1981 met het indrukwekkende Ghost Town hun zwanenzang hadden uitgebracht, werd de oude naam The Special AKA weer van stal gehaald. In The Studio zou in 1984 worden uitgebracht. Een terugblik op een uniek album.

Het einde van The Specials

De opnamen van het More Specials album van The Specials waren uitermate moeizaam verlopen. De daarop volgende tour hielp de sfeer niet verder. Na de uitgave van de film en soundtrack Dance Craze, waar The Specials ook onderdeel van waren, in februari 1981, nam de band in april de volgende, en naar later bleek de laatste, single op, het indrukwekkende Ghost Town, dat op 12 juni 1981 werd uitgebracht. Op 9 juli 1981 trad de band op in het Engelse pop programma Top Of The Pops. Direct na de opnamen, nog in de kleedkamer, heft de band zich op. De originele line-up zou nooit meer samenwerken.

Zanger Terry Hall, percussionist/zanger Neville Staple en gitarist/zanger Lynval Golding richtten Fun Boy Three op en hadden tussen 1981 en 1983 een aantal hits, zoals Tunnel of Love, Our Lips Are Sealed en It Ain’t What You Do (It’s The Way That You Do It). In 1983 eindigde de groep toen Hall opstapte.

The Special AKA

Jerry Dammers, de belangrijkste componist van The Specials en man achter het fameuze 2 Tone Records label, ging verder onder de naam The Special AKA, een naam die The Specials eerder hadden gebruikt, zoals op de live EP Too Much Too Young – The Special A.K.A. Live! uit januari 1980.

Het vertrek van de drie eerder genoemde leden werd opgevuld met andere muzikanten, waaronder ook The Bodysnatchers zangeres Rhoda Dakar, die ook al had meegezongen op het More Specials album en zelfs een groot aantal optredens van de laatste tour van The Specials als gastzangeres meemaakte.

Rhoda with the Special AKA – The Boiler (single)

The Boiler

De eerste uitgave van The Special AKA (onder de naam Rhoda with the Special AKA) was The Boiler. Dat nummer kende al een lange geschiedenis. Het werd oorspronkelijk geschreven door Dakar’s voormalige band The Bodysnatchers. Het nummer verscheen op de setlist van The Specials’ laatste tour.

De opnamen van het nummer vonden plaats in 1981 en zouden pas op 11 januari 1982 worden uitgebracht op de The Boiler single. Het is een nummer dat je minstens 1 keer in je leven moet hebben gehoord. Het is een uitermate indringend, realistisch, emotioneel en soms ronduit angstaanjagend verhaal over een vrouw (Dakar) met een laag eigenbeeld die wordt verkracht en mishandeld. Met name het einde van het nummer, waarin Dakar ongecontroleerd huilt en screeuwt, is zeer heftig.

De single werd niet tot nauwelijks op de radio gedraaid en werd (dan ook?) geen grote hit, maar kwam in Engeland wel in de top 40 terecht. Ook werd er een clip gemaakt voor het nummer, maar die is hooguit twee keer getoond op televisie. Jerry Dammers produceerde het nummer en zag het, net als zoveel andere initiatieven, als een ideële opdracht, een statement. Geld speelde geen rol, net zo min als carrière overwegingen. De boodschap was belangrijk. En hij had gelijk. The Boiler is een uniek stuk muziek en tekst. Het was nooit eerder gedaan en is ook nooit meer herhaald.

Het vervolg

Later in 1982 werd de single Jungle Music uitgebracht onder de naam Rico and the Special AKA. Het werd geen hit. Ondertussen was Dammers begonnen aan de opnamen van de opvolger van More Specials. Het debuutalbum van The Special AKA zou nog twee jaar op zich laten wachten. Dammers was een perfectionist en was niet snel tevreden. Naar verluidt waren de kosten voor het album opgelopen tot £500.000, een bedrag dat was gereserveerd voor vier albums in totaal. Het was vaak niet gezellig in de studio. Rhoda Dakar: “My memories are of going home in tears after singing one line of a lyric over and over for about five hours. I went home sobbing in a cab most nights”. In de tussentijd verschenen er wel al singles:

• War Crimes
  (uitgebracht in december 1982)
• Racist Friend / Bright Lights
  (uitgebracht op 26 augustus 1983)
• Nelson Mandela / Break Down The Door
  (uitgebracht op 5 maart 1984)

Alle nummers brachten een diep sociaal bewustzijn met zich mee. Dammers’ politieke en sociale overtuigingen werden vol vuur in de muziek verwerkt. De single Nelson Mandela (soms ook Free Nelson Mandela genoemd) werd een enorme hit en een internationaal anthem voor de bevrijding van Nelson Mandela en de oproep voor het beëindigen van het onmenselijke apartheid regime in Zuid Afrika.

The Special AKA – In The Studio

In The Studio

Op 15 juni 1984 was het dan eindelijke zover. In The Studio, het debuutalbum van The Special AKA, werd uitgebracht op het 2 Tone Records label. Het album wordt soms ook het derde album van The Specials genoemd.

De boodschappen die de singles al aankondigden zijn over het hele album terug te vinden. Dammers maakte zich zorgen over (de staat van) de wereld. Muzikaal is het album een reflectie van het wereldbeeld. De grote hit Nelson Mandela is niet representatief voor het album, althans muzikaal. Tekstueel (uiteraard) wel.

Nummer voor nummer

Bright Lights en The Lonely Crowd gaan over het leven in de grote stad en de vervreemding die dat met zich mee brengt. The Lonely Crowd eindigt met de mantra:

Got nowhere to go tonight
I’m in the lonely crowd
So turn the lights down
Play the music loud

The Special AKA – What I Like Most About You Is Your Girlfriend (single)

Het album kent ook oprecht grappige momenten. Dammers zelf zingt What I Like Most About You Is Your Girlfriend en gebruikt daar zijn falset voor. Het resulteert in één van de grappigste nummers die ik ken, ook al kun je het nummer zien vanuit het oogpunt van een zeer eenzaam persoon.

Can I buy you a drink
You seem a decent chap
I’m friendly to your face but
Behind your back

What I like most about you
Is your girlfriend, it’s true

Het claustrofobische Housebound klinkt vervreemdend en creepy. Night On The Tiles gaat verder op hetzelfde thema:

Free me from this prison, just for a while
Let me out if only for one night on the tiles

The Special AKA – Nelson Mandela

De tweede kant van de originele vinyl uitgave werd geopend met Nelson Mandela, een opgewekt, catchy, funky nummer, waarvan Dammers nooit had gedacht dat het een succes zou worden, laat staan dat het tot een anthem zou uitgroeien. Nelson Mandela, geproduceerd door Elvis Costello, werd een enorme wereldwijde hit en zou de strijd tegen apartheid intensiveren.

Twenty-one years in captivity
Shoes too small to fit his feet
His body abused but his mind is still free
Are you so blind that you cannot see?
I said free Nelson Mandela
I’m begging you, free Nelson Mandela

The Special AKA – War Crimes

Het volgende War Crimes (The Crime Remains The Same) gaat over de oorlog die Israël startte in Libanon op 6 juni 1982 en de bloedbaden in de vluchtelingenkampen Sabra en Shatila van 16 tot en met 18 september 1982, waar Israël een belangrijke rol speelde. Dammers vroeg zich af:

I can still see people dying, now who takes the blame?
The numbers are different, the crime is still the same

From the graves of Belsen where the innocent were burned
To the genocide in Beirut, Israel was nothing learned?

Helaas een zeer actueel thema. Ook vandaag de dag kijkt de wereld weer toe en wordt er verontwaardigd gereageerd op Israël’s oorlogsmisdaden en het negeren van (VN) resoluties.

The Special AKA – Racist Friend

Racist Friend roept iedereen op de banden met racistische vrienden, kennissen en familie direct te verbreken.

So if you have a racist friend
Now is the time, now is the time for our friendship to end

Goodbye

Alcohol gaat over de verslaving aan en afkicken van alcohol. Het afsluitende Break Down The Door roept op verandering aan te brengen voordat je een gevangene wordt van de omstandigheden.

Recensie

De onderwerpen op In The Studio zijn over het algemeen zwaar, maar het album is een prachtige samensmelting van reggae, jazz, experiment, pop, funk en wereldmuziek. Een album dat zijn tijd ver vooruit was en, zelfs nu nog, compleet uniek is.

Helaas was In The Studio geen succes. Wellicht was de tijd tussen dat album en More Specials te groot. ten tijde van de uitgave van In The Studio was de tijd rijp voor invloeden als jazz en funk in popmuziek, gezien ook de opkomst van bands als The Style Council, Everything But The Girl, Sade en Matt Bianco, maar The Special AKA ging verder, te ver? Of was het een optelsom: voordat het album was uitgebracht waren er al 5 nummers via singles beschikbaar gekomen. Misschien was de prijs voor een album met maar 5 nieuwe nummers te hoog. Hoe dan ook, nooit eerder was het gebrek aan success zo onverdiend als met dit album.

Ik heb het album voor dit artikel regelmatig beluisterd en ook ik heb dit album destijds niet goed op waarde ingeschat. Bij deze is In The Studio onderdeel van de mini-serie ‘Klassieke uitgaven in de maand juni 1984‘, die niet 5, maar nu dus 6 titels omvat. In The Studio is een waardige aanvulling.

The Special AKA – In The Studio – Hoes achterkant

Nummers

Alle nummers geschreven door Jerry Dammers, tenzij anders aangegeven.

• Bright Lights (John Bradbury, Stan Campbell, Dick Cuthell, Jerry Dammers)
• The Lonely Crowd (Stan Campbell, Jerry Dammers, John Shipley)
• What I Like Most About You Is Your Girlfriend
• Housebound
• Night On The Tiles (Jerry Dammers, John Shipley)
• Nelson Mandela
• War Crimes (The Crime Remains The Same)
• Racist Friend (John Bradbury, Dick Cuthell, Jerry Dammers)
• Alcohol
• Break Down The Door (John Bradbury, Dick Cuthell, Jerry Dammers)

Muzikanten

The Special AKA

• John Bradbury – drums; bas en synthesizer op Break Down The Door
• Stan Campbell – zang
• Rhoda Dakar – zang, achtergrondzang
• Jerry Dammers – orgel, piano; zang op What I like Most About You Is Your Girlfriend
• Gary McManus – bas
• John Shipley – gitaar

Gasten

• Andy Aderinto, Nigel Reeve – saxofoon
• Dick Cuthell – flugelhorn
• Edgio Newton – zang, percussie
• Rico Rodriguez – trombone
• Horace Panter – bas op What I Like Most About You Is Your Girlfriend, War Crimes, Alcohol
• Tony “Groko” Utah – percussie op The Lonely Crowd
• Dave Heath – fluit op Nelson Mandela
• Paul Speare – penny whistle op Nelson Mandela
• Nick Parker – viool op War Crimes
• Roddy Radiation – gitaar op Racist Friend
• Claudia Fontaine, Naomi Thompson, Caron Wheeler – achtergrondzang op What I Like Most Like About You Is Your Girlfriend
• Lynval Golding – achtergrondzang op Night On The Tiles
• Elvis Costello, Lynval Golding, Molly Jackson, Polly Jackson, Ranking Roger, Dave Wakeling – achtergrondzang op Nelson Mandela

Nelson Mandela 70th Birthday Tribute

Na In The Studio

In augustus 1984 werd de single What I Like Most About You Is Your Girlfriend uitgebracht. Snel daarna hief Jerry Dammers The Special AKA op en werd een fulltime activist. Hij maakte zich met name sterk voor het einde van apartheid en organiseerde onder andere het Nelson Mandela 70th Birthday Tribute op 11 juni 1988, een wereldwijd uitgezonden concert ter ere van de destijds nog steeds gevangen Nelson Mandela. Een internationale line-up van komedianten, acteurs, artiesten en muzikanten namen deel aan die dag, waaronder Harry Belafonte, Sting, George Michael, Sir Richard Attenborough, The Eurythmics, Whoopi Goldberg, Al Green, Joe Cocker, Tracy Chapman, Salif Keita, Youssou N’Dour, UB40, Hugh Masekela, Miriam Makeba, Simple Minds, Peter Gabriel, Steven van Zandt, Whitney Houston, Salt-N-Pepa en Stevie Wonder. De uitzending werd door meer dan 600 miljoen mensen in 67 landen gezien. In grote delen van Afrika werd de show gratis getoond, dus de aantallen liggen waarschijnlijk hoger.

De dag was een doorslaand succes en het wordt algemeen aangenomen, met name ook door Nelson Mandela zelf, dat deze dag een uiterst belangrijke rol heeft gespeeld in de uiteindelijke vrijlating van Nelson Mandela op 11 februari 1990, een gebeurtenis die op mijn netvlies staat gebrand.

Op Mandela’s verzoek werd op 16 april 1990 Nelson Mandela: An International Tribute for a Free South Africa georganiseerd. Weer een bijeenkomst van artiesten, sprekers en komedianten, weer een succes. En Jerry Dammers ontmoette de man die hij al jaren hartstochtelijk vrij wilde zien.

The Spacial AKA Orchestra logo

In 2006 startte Jerry Dammers The Spatial AKA Orchestra, waarmee hij zijn eigen nummers speelde maar ook aandacht schonk aan experimentele jazz, waaronder ook nummers van Sun Ra.

Volgens overlevering heeft Dammers meerdere malen getracht de originele line-up van The Specials weer bij elkaar te krijgen, maar in 2008 meldde hij dat het niet ging lukken en dat zijn pogingen niet werden gewaardeerd. Dammers was dan ook geen onderdeel van de reünie van The Specials die vanaf 2008 tot en met het overlijden van Terry Hall in 2022 actief was.

In april 2014 ontving Jerry Dammers de Order of the Companions of OR Tambo, een van Zuid Afrika’s hoogste onderscheidingen, voor zijn uitstekende werk dat ten goede kwam aan het land. Wederom een bevestiging dat zijn single Nelson Mandela internationaal de strijd tegen apartheid op de kaart heeft gezet en een doorslaggevende rol heeft gespeeld in de uiteindelijke vrijlating van Nelson Mandela.

I never expected anything like this when I wrote the song. It’s a fantastic honour and it’s amazing that it’s remembered in South Africa. But it’s important to remember that I did what any decent person would do in my position. And it’s nothing compared to the sacrifices the people in South Africa made to fight apartheid.

Jerry Dammers, 24-04-2014

Zijn reactie spreekt boekdelen. Het is Dammers ten voeten uit.

Ter afsluiting

Wat vind jij van The Special AKA en In The Studio in het bijzonder? Laat het weten!

Video/Spotify
Bij dit verhaal is een video opgenomen. Klik op de volgende link om deze te zien: Video: The Special AKA en de zwanenzang uit 1984, In The Studio. De A Pop Life afspeellijst op Spotify is ook aangepast.