Live Aid, de dag dat de wereld compassie toonde (en muziek wilde zien)

Live Aid JFK Stadium

This is your Woodstock, and it’s long overdue!

Inleiding

Op 13 juli 1985 vond een uniek evenement plaats. Onder de naam Live Aid werd een internationaal, ruim 16 uur durend, concert georganiseerd met als doel honger in Afrika tegen te gaan.

23 oktober 1984

Zoals al beschreven in het artikel over Band Aid’s Do They Know It’s Christmas? werd op 23 oktober 1984 door BBC News een rapportage uitgezonden over de hongersnood in Ethiopië, die honderdduizenden doden had geëist en nog zou eisen. Het was destijds niet gebruikelijk voor de BBC om buitenlandse verhalen te verslaan middels eigen rapportages.

23 oktober 1984 BBC

Dawn, and as the sun breaks through the piercing chill of night on the plains outside Korem, it lights up a biblical famine, now, in the 20th century. This place, say workers here, is the closest thing to hell on earth.

De tekst werd vergezeld van beelden van een desolaat landschap gevuld met hongerende vluchtelingen, in een omgeving gevuld met lijken en uitgemergelde kinderen. De schokkende beelden gingen de hele wereld over, ook in Nederland werden de beelden uitgezonden. Ik kan me nog goed herinneren dat de beelden me diep raakten en schokten. In Engeland zag Bob Geldof de documentaire ook. Hij was geschokt, boos, verdrietig en besloot in actie te komen.

Band Aid – Do They Know It’s Christmas? – Reclame

Band Aid / USA For Africa

Het resulteerde uiteindelijk in de eenmalige benefietsingle Do They Know It’s Christmas?, die werd toegeschreven aan Band Aid. Vervolgens kwam Harry Belafonte op het idee om dit ook in de VS te organiseren, maar dan voornamelijk met zwarte artiesten. Michael Jackson en Lionel Richie schreven We Are The World, toegeschreven aan USA For Africa, dat op 7 maart 1985 als single werd uitgebracht. Op 23 april 1985 werd een album onder dezelfde naam uitgebracht, waar naast het titelnummer, verschillende artiesten, waaronder Prince, Bruce Springsteen en Tina Turner, niet eerder uitgebrachte nummers hadden aangedragen.

Bob Geldof in Wembley Stadium 10-07-1985

Meer

De beide singles brachten ruim $50 miljoen op, maar Geldof vond het niet genoeg. Op 1 mei 1985 kwam hij op het idee een concert te organiseren… Het zou uiteindelijk leiden tot een 16 uur durend concert extravaganza dat in 100 landen zou worden uitgezonden en ongeveer 2 miljard mensen zou bereiken. Met behulp van 13 satellieten en 22 transponders was het het meest ambitieuze satelliet evenement tot dan toe, het is nog steeds een van de grootste televisie uitzendingen aller tijden. Er wordt gezegd dat het evenement op 500 miljoen (van de 600 miljoen aanwezige) televisies wereldwijd werd bekeken, zelfs in de communistische Sovjet Unie en China.

Live Aid ticket

Organisatie

In de tijdspanne van slechts 10 weken werd Live Aid uit de grond gestampt. Dat betekende nogal wat, stadions reserveren, satellieten inzetten, televisierechten regelen en natuurlijk artiesten. Het kwam allemaal samen op 13 juli 1985 in Engeland in het Londense Wembley Stadium, waar 70.000 kaarten werden verkocht en in het Amerikaanse JFK Stadium in Philadelphia, waar 100.000 kaarten werden verkocht. Vanuit andere landen zouden kleinere bijdragen worden gedaan, waaronder Australië, Nederland, Japan en de Sovjet Unie.

Net als bij de single Do They Know It’s Christmas?, blufte Geldof de ene na de andere artiest binnen. Tegen Elton John zei hij dat David Bowie en Queen hadden toegezegd en andersom tegen de anderen. Het werkte, de ene na de andere artiest zegde toe. Het lukte echter niet om dé grote sterren van het moment te strikken. Zowel Michael Jackson als Bruce Springsteen als Prince deden niet mee.

Live Aid – Draaiboeken

Televisie

De beelden werden verzorgd door de BBC in Engeland en ABC en MTV in de VS. Met name in de VS werden op de dag zelf veel nummers niet uitgezonden vanwege (naar Europese standaarden destijds) excessieve reclame. In Nederland wierp de VARA zich op om de uitzending te verzorgen. Deze werd alleen onderbroken door het Journaal (waardoor het concert van Queen op de televisie werd onderbroken).

Live Aid Wembley Stadium

It’s twelve noon in London, seven AM in Philadelphia, and around the world it’s time for Live Aid.

Richard Skinner, 13 juli 1985

De grote dag

En wat had ik er een zin in! Destijds werkte ik op het land als seizoenarbeider, Dat betekende dat ik ook op zaterdag werkte van 07:00 tot en met 12:00 uur. Na thuiskomst douchen en het ging van start. Ik herinner me dat mijn vader en ik de hele uitzending lang alles hebben gezien. Mijn zusjes en moeder hebben grote delen gezien. Om 13:00 begon het concert der concerten, de “global jukebox”. Prince Charles en Lady Diana namen hun plaats in, waarna het Engelse volkslied God Save The Queen werd gespeeld. Om 13:02 barstte het concert echt los. Status Quo opende met hun (cover van John Fogerty’s) Rockin’ All Over The World. De ene na de andere artiest kwam voorbij: The Style Council, Boomtown Rats (mét Bob Geldof), Ultravox, Elvis Costello, Sade, Run DMC (de enige hiphop act op de dag), Bryan Ferry, U2, Queen, Simple Minds, David Bowie, The Pretenders, The Who, Elton John, Madonna, Paul McCartney, Tom Petty, Neil Young, Led Zeppelin, Patti Labelle en Mick Jagger (met Tina Turner). Hoogtepunten én dieptepunten tegelijk.

Elke act kreeg 18 minuten, die streng werden bewaakt. Door middel van een stoplicht had elke act zicht op hoeveel tijd er nog was voordat het geluid werd omgezet. Het schakelen tussen de acts werd afgekeken van het festival der festivals, Woodstock: de zogenaamde ‘revolving stage’. Terwijl de ene band speelde, kon de apparatuur van de volgende band worden klaargezet en zodra band een klaar was werd door een aantal sterke mannen het ronddraaiende podiumgedeelte verder gedraaid. Even de geluidssignalen omprikken en gaan. Het resulteerde erin dat niemand kon soundchecken. Er waren artiesten die daardoor dreigden niet te spelen. Geldof was inmiddels zo zeker van zijn zaak dat zijn standaard reactie “don’t fucking play then” was. Uiteraard speelde iedereen gewoon. De enige die er echt last van had was Paul McCartney, die zijn eerste optreden gaf sinds de moord op John Lennon op 8 december 1980. Het gehele eerste couplet van Let It Be was niet hoorbaar. Aan de andere kant was de ontlading toen zijn stem wel hoorbaar werd een prachtige moment.

Live Aid – Nederlandse tv

Vanaf 15:00 kwam Amerika erbij. Joan Baez opende met de opmerking “Good morning, children of the 80’s. This is your Woodstock, and it’s long overdue!” en zong Amazing Grace. Wat opviel was dat het beeld en geluid uit Amerika veel slechter was dan dat vanuit Engeland. Ook de beeldkwaliteit (NTSC versus PAL) was slechter. Ook opvallend was dat er nogal wat Engelse artiesten op het Amerikaanse podium stonden.

Zoals eerder gezegd werd de uitzending in Nederland verzorgd door de VARA. Het was een bij vlagen tenenkrommende vertoning. Boudewijn Büch die eigenlijk alleen Mick Jagger kende en kon pruimen, die over van alles en nog wat oreerde, behalve over Live Aid zelf. In Noord Holland waren wij afhankelijk van de Nederlandse televisie, dus we konden helaas niet uitwijken naar de Duitse of Britse televisie. Wij misten dan ook het optreden van Queen, vanwege het Journaal. Gelukkig konden we het wel volgend op de radio.

Live Aid Collage

Weetjes

Over de jaren heen zijn er toch een aantal leuke en/of beschamende anekdotes naar buiten gekomen over de dag:

• Paula Yates, destijds de vriendin van Bob Geldof, kocht een bos bloemen voor Lady Diana bij een tankstation onderweg naar Wembley Stadium
• Het was een extreem hete dag, zowel in Londen als in Philadelphia. Het publiek werd overdag gekoeld met extra water
• In Philadelphia had artiest Keith Haring kunst gemaakt voor Live Aid backstage
• Het Hard Rock Cafe in Philadelphia opende een backstage restaurant voor de sterren, VIPs en gasten
• Phil Collins werd na zijn optreden in Londen (16:35) met de Concorde naar de Verenigde Staten gevlogen waar hij zijn tweede optreden verzorgde (02:04) en meespeelde met Eric Clapton en vervolgens Led Zeppelin
• Teddy Pendergrass trad voor het eerst op sinds zijn ongeluk uit 1982, dat hem verlamd had gemaakt
• Toen Madonna op het podium verscheen riep ze “I’m not taking shit off today!”, verwijzend naar de naaktfoto’s die recentelijk waren gepubliceerd in Playboy en Penthouse
• De sound engineer van Queen vergrootte de limiet ven het geluid op de centrale PA, waardoor Queen harder en imposanter klonk dan alles wat daarvoor was geweest
• Freddie Mercury legde het advies van een dokter naast zich neer. Vanwege een keelinfectie mocht hij niet zingen
• David Bowie en Mick Jagger hadden Dancing In The Street opgenomen als single ten behoeve van de Band Aid trust. De bedoelding was dat Bowie vanuit Engeland en Jagger vanuit de VS samen het nummer live zouden spelen. Helaas bleek dit niet mogelijk. De clip van het nummer kende zijn première op deze dag
• Toen Live Aid zo’n 7 uur onderweg was, was Geldof teleurgesteld over de opbrengsten tot dusver. Hij beende naar de BBC commentaarpost en riep “Fuck the address, let’s get the numbers”, en riep iedereen op direct geld te doneren via de telefoon, in plaats van via brief. Het gemiddelde schoot omhoog naar £300 elke seconde
• Nadat David Bowie de beelden van verhongerende en zieke kinderen had gezien (gemaakt door de Canadian Broadcasting Company), waaronder Drive van The Cars was gemonteerd, zie Bowie tegen Geldof “You’ve got to put that in the show, it’s the most dramatic thing I’ve ever seen”. Geldof weigerde, vanwege de tijd. Bowie kortte zijn eigen set in en het werd uitgezonden. Het werd een indrukwekkend moment tijdens de show, waarin het aanwezige publiek bijna volledig in tranen uitbarstte. Een zeldzaam moment van reflectie én een herinnering aan de reden achter de dag. De giften namen in recordtempo toe
• The Pretenders oefenden in een bar voor het Live Aid optreden, alle professionele ruimten waren al verhuurd
• Doordat een aantal stoppen doorsloegen tijdens The Who’s set miste de televisie uitzending een behoorlijk deel van het optreden
• Led Zeppelin speelde voor het eerst samen sinds het overlijden van drummer John Bonham in 1980. Het werd een enorm debacle. Plant’s stem was slecht en Page’s gitaarwerk was beneden niveau. De arrogantie van de band deed ze de das om, oefenen was immers niet nodig. Phil Collins drumde mee en kreeg de schuld van de uiterst onsportieve Page. Led Zeppelin heeft een verbod op de opnamen uitgegeven. Plant: “a fucking atrocity for us. … It made us look like loonies”
• Duran Duran’s Simon Le Bon was verantwoordelijk voor wat is bekend geworden als “The Bum Note Heard Round the World”, toen zijn stem oversloeg tijdens A View To A Kill, iets waar Le Bon zich tot de dag van vandaag voor schaamt. Het zou het laatste optreden van Duran Duran in de originele bezetting zijn voor ruim 18 jaar
• Tijdens het optreden van Mick Jagger en Tina Turner trok Jagger een deel van Turner’s jurk af, waardoor Turner het optreden in een turnpakje afmaakte
• Bob Dylan zei “I hope that some of the money … maybe they can just take a little bit of it, maybe … one or two million, maybe … and use it, say, to pay the mortgages on some of the farms and, the farmers here, owe to the banks” toen hij op het podium was, tot grote irritatie van de organisatie. Het was ook een nogal lompe opmerking, één die werd ingegeven door lokale (VS) problematiek. Het inspireerde overigens wel de eerste editie van Farm Aid in september 1985
• Toen Bob Dylan een snaar brak gaf Ron Wood hem zijn gitaar, waarna hij op het podium bleef en ‘air guitar’ speelde
• Nadat het concert in Londen was afgelopen was, waren alle taxi’s in de stad bezet, waardoor Bob Geldof naar huis moest liften
• Omdat Bob Geldof had beloofd dat de opnamen en uitzending eenmalig zouden zijn heeft het Amerikaanse ABC alle opnamen vernietigd

Geldof hoopte ongeveer £5 miljoen op te halen om de honger een halt toe te roepen. Het werd 30x zo veel. Een indrukwekkende prestatie, zeker omdat het bedrag in zijn geheel uit privé giften bestond. Alle grote bedrijven stelden zich op zoals kon worden verwacht in de “age of greed”, zoals de jaren (19)80 destijds werden gekarakteriseerd, ze gaven geen cent. Zeer teleurstellend.

Live Aid Posters

Hoogtepunten

Destijds waren er vele hoogtepunten. Het viel op dat de ‘oudjes’ het over het algemeen (veel) beter deden dan de nieuwere lichting. Destijds was ik zeer te spreken over The Style Council, Sade, Bryan Ferry, U2, Queen, David Bowie, The Who, Patti Labelle en Mick Jagger (en Tina Turner).

Met name de optredens van U2, Queen en David Bowie maakten een onuitwisbare indruk. U2 was overtuigd dat hun optreden een mislukking was, omdat Bono zoveel tijd nam tijdens het magistrale Bad dat de geplande hit Pride (In The Name Of Love) niet meer kon worden gespeeld. De band was bang dat het einde carrière was. Echter, het tegenovergestelde gebeurde: U2 werd onthaald als de grote belofte voor de toekomst en schoot richting wereldheerschappij. Queen was waarschijnlijk de enige band die wist wat er op het spel stond. Ze hadden getimed, geoefend en voorbereid tot op de seconde en klonken rauw. Mercury etaleerde zijn hele arsenaal aan trucs en zweepte het publiek op. Indrukwekkende beelden, nog altijd. Ook David Bowie overtuigde, de laatste keer in de jaren (19)80. De uitvoering van “Heroes” is klassiek.

Live Aid Collage

Het complete programma

Kritiek

Er was zeker ook kritiek. Het grootste punt van kritiek, net als op de single Do They Know It’s Christmas?, was ook nu dat Westerse popsterren zich geroepen voelden hun imperialistische en betuttelende boodschap wereldwijd te etaleren: Afrika kan het niet alleen, daar zijn echt (voornamelijk blanke!) popsterren voor nodig.

Een terecht punt overigens, want waar waren de Afrikaanse sterren? Ook al was de versmelting met wereldmuziek nog geen gemeengoed, het gebeurde wel en in toenemende mate. Van alle optredende artiesten kwam Sade Adu nog het meest in de buurt, met haar half Nigeriaanse roots. Waar waren de zwarte artiesten überhaupt? Er gaat een verhaal de ronde dat Stevie Wonder en Michael Jackson een boycot wilden organiseren om de zwarte artiesten die meededen te laten terugtrekken. Of dat waar is, heb ik niet kunnen achterhalen.

En verder: waarom altijd weer diezelfde rock dinosaurussen? Waar was de vernieuwing? Waar waren de alternatieve bands, rap en hiphop, de opkomende dance? Het werd toch weer behoudende muziek voor behoudende mensen. Ook een begrijpelijk en terecht punt, ook al moet gezegd worden dat de gevestigde acts het live beter deden dan de nieuwere.

Live Aid – The night and day after at Wembley and JFK

Impact

Ook het resultaat van Live Aid staat ter discussie. Het is ontegenzeggelijk waar dat humanitaire hulp en de bereidheid tot het helpen van de minder bedeelden een enorme boost kregen. Aan de andere kant was het echte doel minder succesvol. Al snel kwamen Geldof en zijn organisatie erachter dat het bijna ondoenlijk is het geld te krijgen bij de mensen die het echt nodig hebben. Veel bleef hangen bij (lokale) machthebbers die met dat geld hun positie nog langer konden bestendigen.

Bijna elke artiest die meedeed aan Live Aid heeft positieve gevolgen ondervonden van hun deelname. Plaatverkopen gingen omhoog, concertkaartjes werden meer verkocht. Voor sommige acts betekende het zelfs een tweede leven. Voor geen band is dat zo overduidelijk als voor Queen. In eerste instantie werd het besluit de band te laten optreden verguisd, omdat de band immers wel speelde in het internationaal geboycotte Sun City in Zuid Afrika. Nogal hypocriet om nu wel te komen en een beetje de liefdadige act uit te hangen. Na het zinderende optreden had niemand het er meer over. De band was weer helemaal terug.

Voor een klein aantal acts was Live Aid geen succes. Met name Adam Ant, Led Zeppelin en Bob Dylan vielen zwaar uit de toon. Zeppelin vertegenwoordigde precies het kritiekpunt over de oude garde. Volgevreten miljonairs die denken dat ze wel eventjes een showtje kunnen weggeven en naderhand zeuren als het niet gaat zoals ze willen. Dylan speelde samen met Richards en Wood. De drie zagen eruit als een stelletje clowns, die niet eens het fatsoen hadden de drank te laten staan voor het goede doel.

Live Aid DVD set

Live Aid DVD / Live Aid channel

Op 8 november 2004 werd een vier disc DVD boxset uitgebracht. De discs bevatten maar liefst 10 uur aan beeldmateriaal (van de 16 uur durende uitzending). De meeste opnamen waren afkomstig van de BBC en MTV, die hun opnamen grotendeels hadden bewaard. Zoals al eerder gezegd had ABC zich gehouden aan Geldof’s opdracht de opnamen na uitzending te vernietigen.

Er zijn wat kleine wijzigingen doorgevoerd op de opnamen, waaronder de microfoonproblemen in het eerste deel van Paul McCartney’s optreden. Een aantal artiesten gaf geen toestemming voor de uitgave (waaronder Led Zeppelin), voor anderen was er een rechtenprobleem.

Op 7 september 2018 werden de audio opnamen van Live Aid beschikbaar gesteld op verschillende streaming diensten, vijf dagen later gevolgd door de start van het Official Live Aid kanaal op Youtube, waar een totaal van 87 video’s zijn geplaatst van het Live Aid concert.

Live 8 logo

Live 8

Live 8 was een serie gratis concerten, gehouden op 2 juli 2005 in de G8-landen en Zuid-Afrika, die samenvielen met de 20e verjaardag van Live Aid.

Net als Live Aid werd Live 8 georganiseerd door Bob Geldof en Midge Ure. Bob Geldof kondigde de gebeurtenis aan op 31 mei 2005. Anders dan Live Aid, waarmee geld voor hulp aan Afrika werd ingezameld, was Live 8 bedoeld om druk op de G8 uit te oefenen om handelsbelemmeringen op te heffen die in het nadeel van ontwikkelingslanden werken. Daarnaast zouden de G8 hun ontwikkelingshulp moeten vergroten tot de afgesproken 0,7% en het klimaatverdrag van Kyoto ratificeren. Meer dan 1000 muzikanten traden op, waaronder enkele acts van Live Aid. 182 televisiekanalen en 2000 radiostations zonden het concert uit.

(bron: wikipedia)

De Nederlandse pers

Er werd uiteraard ook veel geschreven in de pers, zo ook in Nederland. Zie een selectie uit de Nederlandse kranten in Live Aid in de Nederlandse pers.

Spotify/Video’s

Zie de bijgewerkte Spotify afspeellijst van A Pop Life of zie (één van) de onderstaande video’s:

• Live Aid – Sade
• Live Aid – Run DMC
• Live Aid – U2
• Live Aid – David Bowie
• Live Aid – Madonna
• Live Aid – Neil Young

Ter afsluiting

Wat vond jij van Live Aid destijds? Heb je alles gezien? Wat waren jouw hoogtepunten? Laat het weten!

Eindwoorden van Bob Geldof

Please remember this day all of your lives. It’s important.
Remember the day you wanted to help.
Remember the bands and crews who did it. The professionals who made it an extraordinary technological feat.
Remember the dying who were allowed to live.
Remember the day you die, there is someone alive in Africa ‘cos one day you watched a pop concert.
Remember your tears and your joy.
Remember the love.
Remember that on that day for once in our bloody lives WE WON.
Remember the dying goes on and remember so that as time passes you can tell others ‘it’s possible I know.’
What a day, what a lovely day!

Bob Geldof, juli 1985

Meer Live Aid?

• Live Aid in de Nederlandse pers
• Video: Live Aid - David Bowie
• Video: Live Aid - Madonna
• Video: Live Aid - Neil Young
• Video: Live Aid - Run DMC
• Video: Live Aid - Sade
• Video: Live Aid - U2